Yatırım Teşvik Sistemi Kapsamında Ortaya Çıkan Ertelenmiş Vergi Varlıklarının Finansal Tablo Dipnotlarında Açıklanması Hakkında Kurul Kararı

“Yatırım Teşvik Sistemi Kapsamında Ortaya Çıkan Ertelenmiş Vergi Varlıklarının Açıklanması Hakkında Kurul Kararı” 10.06.2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

Bilindiği üzere tasarrufları katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirmek, üretimi ve istihdamı artırmak amacıyla “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar” kapsamında işletmelerimizin yatırımlarına çeşitli teşvikler sağlanmaktadır. Söz konusu teşviklerden birisi de gelir veya kurumlar vergisi indirimidir. Bu doğrultuda yatırım teşvik sisteminden faydalanan işletmeler, bu kapsamda gelecek dönemlere devreden vergi avantajlarına sahip olduklarından TMS 12 Gelir Vergileri (TMS 12) uyarınca finansal tablolarına ertelenmiş vergi varlıkları yansıtmaktadır. Bununla birlikte söz konusu ertelenmiş vergi varlığının karşılığında Kâr ve Zarar ve Diğer Kapsamlı Gelir Tablosuna “Ertelenmiş Vergi Geliri” yansıtılmakta ve dönem kârı da bu kalemden doğrudan etkilenmektedir. Bu bağlamda yatırım teşviklerinin finansal tablolarda artan etkisi ve bu etkinin kaynaklarının daha anlaşılabilir ve daha şeffaf bir biçimde sunulabilmesi için Kurumumuz tarafından 07.06.2023 tarih ve 17345 sayılı Kurul Kararı (Karar) alınmıştır.

İlgili Karar uyarınca Yatırım Teşvik Sisteminden faydalanan kamu yararını ilgilendiren kuruluşlar (KAYİK’ler) ile zorunlu ya da isteğe bağlı olarak Türkiye Finansal Raporlama Standartlarını uygulayan büyük işletmelerin söz konusu teşvikler kapsamındaki indirimli gelir veya kurumlar vergisi uygulamasından doğan ertelenmiş vergilere ilişkin olarak “Yatırım Teşvik Sistemi Kapsamında Elde Edilen Vergi Avantajları” başlığı altında aşağıdaki ilâve hususları açıklamaları gerekmektedir:

– Yatırım teşviklerinden kaynaklanan vergi avantajının cari dönem vergisine tekabül eden kısmı.

– Yatırım teşviklerinden kaynaklanan ertelenmiş vergi varlıklarının kullanılması beklenen dönem(ler).

– Yatırım teşviklerinden doğan ertelenmiş vergi varlıklarının dönemler itibarıyla yıl bazında geri kazanılması beklenen kısımları.

– Yatırım teşviklerinden doğan ertelenmiş vergi varlıklarının finansal tablolara yansıtılmasında kullanılan önemli muhakeme ile önemli varsayımlar.

– Yatırım teşviklerinden doğan ertelenmiş vergi varlıklarının finansal tablolara alınmasında kullanılan kilit varsayımlardaki değişikliklerin, ertelenmiş vergi varlıkların geri kazanılabilirliğine olan etkileri ve bu etkilere ilişkin açıklama.

– Yatırım teşviklerinden doğan ertelenmiş vergi varlıklarında kullanılan varsayımlara ilişkin duyarlılık analizleri.

Yukarıdaki açıklamalara 1.1.2023 tarihi ve sonrasında başlayan hesap dönemlerine ait yıllık ve ara dönem finansal tablo dipnotlarında yer verilmesi gerekmektedir.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.

Kaynak: Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu

Maliye adi ortaklıklar için hatalı görüşünü terk ederek, bunların tüm aktif ve pasifi ile birlikte bütün halinde bir sermaye şirketine devri nedeniyle Gelir Vergisi Kanunu'nun 81'inci maddesindeki vergi erteleme hükmünden yararlanılmasını kabul etmiştir. Bu konunun dönüşüm işlemleri bakımından da açıklığa kavuşturulmasına ihtiyaç vardır

Yeni Kurumlar Vergisi Kanununun kabulünden bu yana bünyesinde önemli sorunlar içeren örtülü sermaye faizi müessesesi, değerli okurlarımızın da bilebileceği gibi sık sık köşeme konu olmaktadır.

      Bu sorunlardan bir önemlisi, kurumların örtülü sermaye teşkil eden borçları üzerinden ödediği faizlerin, borcu alan ve borcu veren kurumda temettü (kâr payı) şeklinde yasa gereği olarak işleme tutulmasına karşılık, mali idarenin bunu kabul etmeyerek, finansman hizmeti kabulü ile ayrıca KDV hesaplanmasını da istemesiydi. Katılmadığım bu anlayışın yargıda da benimsenmediğini, Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun temettü kabul edilen faiz ödemesi üzerinden KDV hesaplanamayacağına hükmettiğini, “Örtülü Sermaye Faizinde Bir Tartışma Daha Sona Eriyor” başlığı ile 4.5.2023 günlü Gazetemizde yayınlanan yazımda duyurmuştum.

      Daha önce 15.9.2022 tarihinde “Örtülü Sermayede Düzeltme Koşulunun Uygulanabilirliği” başlığı ile yayımlanan yazımda ise (ki daha önce de örtülü sermayede uyumlu hareket şeklinde yine yazmıştım), müessesenin bir diğer sorununu gündeme getirmiştim. Bu sorun daha çok, holding veya grup şirket yapılandırmalarında, borcun örtülü sermayeyi oluşturduğunun, borç ilişkisinin iki tarafıncada başlangıçta bilindiği hallerde, daha borcun verildiği dönemden (ilk geçici vergi döneminden) itibaren borç alanın faizi KKEG yapması borç veren kurumun da aldığı faizi iştirak kazançları istisnasından yararlandırması durumunda karşımıza çıkmaktadır. 15.9.2022 günlü yazımda da atıf yaptığım üzere, son dönem özelgeleri, bu uygulamayı yasanın öngördüğü sonuç olarak kabul etmektedir. Nitekim aksi yöndeki görüşle yapılan bir tarhiyatın Danıştay 9. Dairesince iptal edildiğini de yazmıştım. Ancak ne varki bazı inceleme elemanlarının yaptıkları incelemelerde, özelge ve yargı kararı bazında benimsenen bu uygulamayı kabul etmeyerek, “borç veren şirketin aldığı faizi iştirak kazançları istisnasından yararlandırmasının ancak borcu kullanan kurumun elverişli mali kâra sahip olması ve vergi ödemesi” koşuluna bağlı olduğunu savunduğu da görülmekteydi.

      Konu nihayet Danıştay’ın Daireler üstü kurulu olan Vergi Dava Daireleri Kurulunda görüşülmüş ve karar, benim de uzun zamandır savunduğum yönde oluşmuştur. Vergi Dava Daireleri Kurulu, bu konuda ihtirazi kayıtla beyanda bulunun bir şirketin açtığı davada aşağıdaki gerekçe ile Davacı Şirketi haklı bulan Yerel Mahkeme Kararını onamıştır.

“Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 12. maddesinin (7) numaralı fıkrası ve ilgili tebliğ hükümlerine göre borç alan kurum tarafından örtülü sermaye üzerinden faiz ödenmesinin, kâr payı dağıtımı hükmünde olduğu anlaşılmaktadır. Genel anlamda kâr payı dağıtımı yapılabilmesi için kurumun dönem hesabının kârlılıkla kapanmış olması veya geçmiş dönemlerden gelen birikmiş kârlarının bulunması gerekir. Ancak, anılan hükümlerde sözü edilen kâr dağıtımı, Türk Ticaret Kanunu bakımından kâr dağıtımı hükmünde bir işlem olmayıp sadece vergilendirme ile ilgili yükümlülükler bakımından kâr dağıtımı olarak dikkate alındığından, borç alan kurumun dönem hesabının zararla sonuçlanması durumunda da ileride elde edilecek kazanca mahsuben yapılan bir dağıtımın söz konusu olduğunun kabulü gerekmektedir. Bu nedenle, kurum zararda olsa dahi vergisel yükümlülükler açısından kurumun kâr dağıtımı yapmış gibi değerlendirilmesi gerekeceği açıktır.

Davacının borç verdiği şirket tarafından, alınan borcun öz sermayesinin üç katını aşan kısmı örtülü sermaye kabul edilerek bu kısma isabet eden faizin kanunen kabul edilmeyen giderlere ilave edilmesi suretiyle dönem matrahı tespit edildiğine göre söz konusu tutarın davacı tarafından iştirak kazancı istisnası kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir.

      Bu durumda, borç verilen paranın davacı yönünden iştirak kazancı istisnası kapsamında olduğu anlaşıldığından, yapılan tahakkukta hukuka uygunluk bulunmamaktadır.”(E.  2021/1152 K. 2023/156 T. 8.3.2023)

Yüksek Kurul ayrıca, bir başka şirketin yine ihtirazi kayıtla beyanda bulunarak açtığı davada da aynı yönde karar vermiştir.  ”(E.  2021/1153 K. 2023/157 T. 8.3.2023) Bumin DOĞRUSÖZ

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/ortulu-sermayede-duzeltme-sorunu-da-cozuluyor/698042

Vergi Usul Kanunu hükümleri gereğince tutulması zorunlu defterlerle düzenlenip verilmesi ve alınması gereken belgelerin muhafaza sürelerine ilişkin hükümler Kanun’un 253-257.nci   maddelerinde yer almaktadır. Tutulacak defterlerle düzenlenecek belgeler ise Kanun’un 182-252.nci maddelerinde gösterilmiştir. Defter ve belgelerle ilgili olarak Kanunun mükerrer 257.nci maddesi ile Hazine ve maliye Bakanlığına düzenleme yetkisi verilmiştir.

509 Seri No'lu Vergi Usul Kanunu (VUK) Genel Tebliği’nin yayınlanması ile birlikte ticari ve mesleki faaliyette bulunan vergi mükelleflerinin önemli bir kısmı elektronik defter tutmak ve elektronik belge düzenleme zorunluğu kapsamına girmiştir. Kapsama girmeyenler eskiden olduğu gibi defter tutacak ve kağıt belge düzenleyeceklerdir. Elektronik defter ve belgelerin saklanmasında bazı farklılıklar olmakla birlikte defter ve belgelerin muhafaza edilmesi gereken süreler farklı değildir.

Vergileme ile ilgili defter ve belgeler VUK'nun 253’üncü maddesine göre, “Bu kanuna göre defter tutmak mecburiyetinde olanlar, tuttukları defterlerle düzenleyerek verdikleri ve aldıkları belgelerin bir örneğini, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza etmeye mecburdurlar.” Bu süre içinde yetkili makam ve memurların talebi üzerine ibraz ve inceleme için arz etmek zorunludur.

Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257.nci maddesi ile getirilen zorunluluklara tabi olanlar, muhafaza etmek zorunda oldukları her türlü defter, belge ve karneler ile vermek zorunda bulundukları bilgilere ilişkin mikro fiş, mikro film, manyetik teyp, disket, ve benzeri ortamlardaki kayıtlarını ve bu kayıtlara erişim ve kayıtları okunur hale getirmek için gerekli tüm bilgi ve şifreleri muhafaza ve muhafaza süresi içinde arz etmek zorundadırlar.

E-defter kayıtlarının da saklama sorumluluğu mükelleflere aittir. E-defterlerin elektronik ortamda Gelir İdaresi Başkanlığına gönderilmesi ve orada saklanıyor olması mükelleflerin saklama yükümlülüğünü kaldırmaz. İşletmeler e-defter kayıtlarını kendi yöntemleri ile saklayabilecekleri gibi özel entegratörlerden  de yararlanabilirler.

Beş yıllık sürenin dolmasından sonra vergileme ile ilgili ibraz zorunluluğu kalmadığı düşüncesiyle defter ve belgelerini, iş yerinde alan işgal etmesinden kurtulmak için yok edilebilmektedir. Yok etme kararını vermeden önce aşağıdaki hususları da değerlendirmek gerekir.

Defter ve belgelerin 5 yıldan sonra da saklaması gerekli durumlar

Defter ve belgelerin saklanma süresi 5 yıl olmakla birlikte, bazı durumlarda defter ve belgeleri beş yıldan daha uzun sürelerle muhafaza etme gereği bulunmaktadır.

Beş yıllık süre geçmiş olsa bile böyle durumlarda defter ve belgeleri saklama zorunluğu devam etmekte, incelenmek üzere talep edilmesi halinde incelemeye ibraz edilmesi gerekmektedir. Bunların başlıca örnekleri aşağıda olduğu gibidir.

Geçmiş yıl zararları

Bilindiği gibi, Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) 88’inci maddesine göre, gelirin toplanmasında gelir kaynaklarının bir kısmından hasıl olan zararlar(bazı istisnalarla)diğer kaynakların kazanç ve iratlarından mahsup edilir. Bu mahsup neticesinde kapatılamayan zarar kısmı müteakip yılların gelirinden indirilir. Arka arkaya beş yıl içinde mahsup edilemeyen zarar bakiyesi müteakip yıllarda indirilemez.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun (KVK) 9’uncu maddesinde zarar mahsubuna ilişki ayrıntılı düzenlemeler yapılmıştır.

Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince zararın gelecek yıllara devri halinde devreden bu zararların mahsup edilebildiği yıldan itibaren 5 yıllık zaman aşımı süresi boyunca zararın oluştuğu yıla ilişkin defter ve belgelerin muhafaza edilmesi gerekecektir.

Yıllara sari inşaat işleri

Yıllara sari inşaat işleri işin bittiği yılda vergilendirilmektedir. Dolayısıyla, bu kapsamdaki defter ve belgelerin de işin bittiği yılı takip eden yıldan itibaren 5 yıl süre ile saklanması gerekecektir. İşin bir yıldan daha fazla vergilendirme dönemine yayılmış olması nedeniyle işe başlanılan ilk yıldan itibaren defter ve belgelerin muhafaza edilmesi gerekir. İnşaat işi iki yıl sürmüşse ilk yıl defter ve belgeleri 6 yıl saklanmak durumunda olacaktır.

Yukarıda açıkladığımız gibi inşaat işlerinin zararla kapanması dolaysıyla yıllık beyannamede zarar ortaya çıkmışsa ayrıca zararın mahsubunun gerçekleştiği yıldan itibaren beş yıllık zaman aşımı süresi beklenecektir. Defter ve belgelerin saklama süreleri 5 yılı aşmış olacaktır.

Amortismanlar

Geçmiş yıl zararlarında olduğu gibi, bir gider unsuru olan amortismanların da gider yazıldığı yılda tevsik edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle amortismana tabi kıymetin iktisabı ile ilgili belgeler bakımından, 5 yıllık zamanaşımı-saklama süresi, kıymetin tamamen itfa edildiği yılı izleyen takvim yılı başından başlar. Sabit kıymetin amortisman süresi 5 yılsa sabit kıymetin alım faturası 10 yıl saklanmış olacaktır.

KDV mahsup ve iadesi

İlgili olduğu dönemden sonraki yıl içinde katma değer vergisi indirimi ve iadesi söz konusu olması halinde KDV’nin dayanağı olan defter ve belgelerin muhafaza yükümlülüğü beş yıl olmakla beraber istisna veya muafiyet şartlarının ihlali halinde ihlal edildiği yılı izleyen yılın başından itibaren 5 yıl daha saklanması gerekir.

Vergi beyannamelerinin takdir komisyonuna sevk edilmesi

Beş yıllık zaman aşımı süresi dolmadan beyanların vergi idaresince, takdir için takdir komisyonuna sevk edilmesi halinde zaman aşımının işlemesi durur. Ancak duracak süre bir yılı aşamaz. Beyanlarının takdire sevk edildiğini bilen vergi mükelleflerinin defter ve belgelerini bu durumu dikkate alarak saklamaları uygun olur.

Kurumların tasfiyesinde defter belgelerin saklanma süresi

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 17.nci maddesi birinci fıkrasının (ç) bendine göre ,bir yıldan fazla süren tasfiyelerde tarh zaman aşımı ,tasfiyenin sona erdiği yılı izleyen yılın başından başlar. Bu tarihten itibaren beş yıl süre ile defter ve belgelerin muhafazası gerekir. Tasfiye iki yılda tamamlanmışsa tasfiyenin başladığı yılın defter ve belgeleri de muhafaza ve incelemeye yetkililerce istendiğinde ibrazı gerekir.

Diğer kanunlardaki saklama süreleri

Öte yandan,5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 86’ıncı maddesinde, işveren ve iş yeri sahipleri, iş yeri defter, kayıt ve belgelerini ilgili olduğu yılı takip eden yılın başından başlamak üzere 10 yıl süreyle, saklamak ve kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlarınca istenilmesi halinde on beş gün içinde ibraz etmekle yükümlü tutulmuşlardır. Dolayısıyla, sosyal sigortalar kapsamına giren evrak ve belgeler ile defterlerin 5510 sayılı Kanun uyarınca 10 yıl süreyle muhafaza edilmesi gerekmektedir.

Türk Ticaret Kanunu’nda defter ve belgelerin saklanma süresi 10 yıl olarak belirlenmiştir. Açılabilecek ticari davalarda delil olması bakımından defter ve belgelerin varlığı önemlidir.

Defter tutma mecburiyetinde olmayanların muhafaza ödevi

Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca defter tutmak zorunda olmayanlar Kanunun 232,234 ve 235 .nci maddeleri gereğince almaya mecbur oldukları  fatura, gider pusulası ve müstahsil makbuzlarını tarih sırası ile düzenlenme tarihlerini takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza etmeye mecburdurlar. Birinci ve ikinci sınıf tüccara mal ve hizmet sağlayan  vergiden muaf esnaf ve müstahsil çiftçiler bu kapsamdadır.

 Sahibi oldukları gayrimenkullerden kira gelir elde edenlerin her yıl belirlenen miktarı aşan  kira tahsilatlarını banka kanalıyla yapmaları ve dekont yada banka hesap bildirim cetveli ile belgelendirmeleri gerekmektedir. Gayrimenkul sermaye iradında safi tutarın tespitinde gerçek usulü seçenlerin giderlerini belgelendirmeleri gerekir. Söz konusu belgelerin de yıllık beyanname ile birlikte, zamanaşımı süresi(5 yıl)boyunca saklamaları gerekir.

Beyana tabi diğer tür gelirlere(menkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlar gibi) sahip olan vergi mükelleflerinin de beyanlarının doğruluğunu ispatlamak için gelir ve gider belgelerinin  beş yıl süreyle saklanması esastır. Akif AKARCA / Dr.Mehmet ŞAFAK

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/vuka-gore-defter-ve-belgelerin-saklanmasi-ve-sureler/698045

Mesleki Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Olan Meslekler Listesinin PDF Olarak İndirmek İçin Tıklayınız

İKANUN

İkinci el binek otomobil satışında hesaplanacak KDV oranı ile binek otomobil alımında ödenen KDV’nin, Kanunun 29. maddesi kapsamında indirim konusu yapılıp yapılmayacağı hususu kafa karışıklığına sebep olmaktadır. Makalemizde öncelikle konunun mevzuatına değinip daha sonra satıcıların hangi oranda KDV hesaplaması gerektiğini ve kimlerin hangi koşulda KDV indiriminden yararlanacağını maddeler halinde sıralayacağız.

3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanununun;

– 1/1’inci maddesinde, Türkiye’de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin KDV’ye tabi olduğu,

– 29/1 inci maddesinde, mükelleflerin yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV’yi, KDV Kanununda aksine hüküm bulunmadıkça faaliyetlerine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler nedeniyle ödenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV’den indirebilecekleri,

– 23/f maddesinde, (7104 sayılı Kanunun 6’ncı maddesi ile ekli Yürürlük 1/6/2018) ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce, katma değer vergisi mükellefi olmayanlardan (mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar dâhil) alınarak vasfında değişiklik yapılmaksızın satılan ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmazların tesliminde matrahın, alış bedeli düşüldükten sonra kalan tutar olduğu,

– 30/b maddesinde ise faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen KDV’nin vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV’den indirilemeyeceği

hüküm altına alınmıştır.

Kanunun 28’inci maddesinin Bakanlar Kuruluna verdiği yetkiye dayanılarak yayımlanan 2007/13033 sayılı Kararname ile mal teslimi ve hizmet ifalarına uygulanacak KDV oranları belirlenmiştir. Kararname eki (I) sayılı listenin B/9’uncu sırasına göre TGTC’nin 87.03 tarife pozisyonunda yer alan binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlardan kullanılmış olanların teslimlerinde %1 KDV uygulanacağı, ancak, KDV Kanununun 30’uncu maddesinin (b) bendine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen KDV’yi indirim hakkı bulunan mükelleflerin, bu araçları tesliminde ise %18 oranında KDV uygulanacağı belirtilmiştir.

Ancak, ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce %18 KDV oranı uygulanarak satın alınan araçların teslimi ile özel matrah uygulanarak yapılan teslimlerde, %18 oranında KDV oranı uygulanacaktır. (29/03/2022 tarihli ve 5359 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 3. maddesi ile değiştirilen cümle; Yürürlük: 01/04/2022)

Söz konusu Kararnamenin 1’inci maddesinin beşinci fıkrasında (I) sayılı listenin 9’uncu sırasında yer alan “kullanılmış” deyiminin 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa göre ÖTV’ye tabi olmayan taşıtları ifade edeceği belirtilmiştir.

2008/13426 sayılı BKK ekli Kararnamenin 2’nci maddesinde ise KDV Kanununun 30’uncu maddesinin b bendine göre binek otomobillerin alımında yüklenilen KDV’yi indirim hakkı bulunan mükelleflerin, kiralamak veya çeşitli şekillerde işletmek üzere iktisap ettikleri ve 31/12/2007 tarihi itibarıyla aktiflerinde veya envanterlerinde bulunan binek otomobillerinin iktisap tarihinden itibaren 2 yıl geçtikten sonra teslime konu olması halinde bu teslimde %1 oranında KDV uygulanacağı ifade edilmiştir. Yalnız buradaki 2 yıllık süre 2007 yılı itibarıyla elinde bulundurmayla ilgili olup 31/12/2007 tarihinden sonraki aktifte 2 yıl kalma şartı yoktur.

Konuya ilişkin açıklamaların yer aldığı, 60 No.lu KDV Sirkülerinin “5.10.1” bölümünde, binek otomobil kapsamında bulunan araçların satışında %1 oranında, bunlar dışındaki ticari araçların satışında ise %18 oranında KDV hesaplanması gerektiği ifade edilmiştir.

Söz konusu aracın binek otomobil olup olmadığı, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 numaralı istatistik pozisyonunda yer alıp almadığına bakılarak belirlenecektir.

Söz konusu düzenlemelerde yer alan binek otomobil ifadesinden Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 pozisyonunda yer alan motorlu taşıtların anlaşılması gerekmektedir. Ambulanslar, mahkûm taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtlar, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre trafik şube veya bürolarına kayıt ve tescil edilme zorunluluğu bulunmayan ve sadece havalimanı apron bölgesi gibi belli alanlarda kullanılan taşıtlar 87.03 pozisyonunda yer almakla birlikte binek otomobil kapsamında değerlendirilmeyecektir. 1+1, 1+3, 1+4 veya 1+7 koltuklu, şoför ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemerleri veya emniyet kemeri montajı için tertibat, koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat, aracın iç kısmının her tarafında, araçların yolcu bölümlerinde yer alan konfor özellikleri ve iç döşemeleri (örneğin: yer kaplamaları, havalandırma, iç aydınlatma, küllükler), iki yan panel boyunca arka camları bulunan (en arkada yük bölümünün sağ ve sol taraflarında cam bulunsun bulunmasın); şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşınması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunmayan kapalı kasa motorlu taşıtlar 87.03 pozisyonunda yer almakta olup, binek otomobiller bu kapsamda değerlendirilmektedir. Bu bağlamda binek otomobiller, 87.03 pozisyonunda tanımlanan binek otomobiller ile esas itibarıyla insan taşımak üzere imal edilmiş (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dâhil) hem insan hem eşya taşıyabilen motorlu araçlar gibi çok amaçlı araçları kapsamaktadır.

87.03 tarife pozisyonunda yer alan eşyaların belirlenmesine ilişkin olarak, 27/7/2005 tarih ve 25888 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 8 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği (Tarife-Sınıflandırma Kararları) ile 6/2/2010 tarih ve 27485 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliğinde (Gümrük Tarife Cetveli Açıklama Notları) açıklamalar yapılmıştır.

60 No.lu KDV Sirkülerinin “8.1.2. Binek Otomobillerinin Alımında Ödenen KDV İndirimi” başlıklı bölümünde gerekli açıklamalara yer verilmiştir.

KDV Kanununun 30/b maddesi hükmüne göre, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobillerinin alış belgelerinde gösterilen KDV hariç olmak üzere, binek otomobili alımında yüklendikleri KDV’nin indirimi mümkün bulunmamaktadır.

Gerçek usulde vergilendirilen taksi işletmecisi, sürücü kursu ve otomobil kiralama şirketi gibi işletmelerin faaliyetleri ile ilgili satın aldıkları binek otomobilleri nedeniyle ödenen KDV indirim konusu yapılabilecektir. Bu mükelleflerin binek otomobilinin alış belgesinde gösterilen KDV, ait olduğu takvim yılını takip eden takvim yılı aşılmamak kaydıyla, ilgili belgelerin kanuni defterlere kaydedildiği vergilendirme döneminde, bu araçların fiilen faaliyette kullanılmaya başlanılıp başlanılmadığına bakılmaksızın indirilebilecektir.

KDV Genel Uygulama Tebliğinin “İkinci El Motorlu Kara Taşıtı Ticaretiyle İştigal Eden Mükelleflerin Binek Otomobil Alımlarında KDV İndirimi” başlıklı (III/C-2.5.) bölümünde, 22/3/2019 tarihli ve 30722 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 21/3/2019 tarihli ve 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile, ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce %18 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin tesliminde KDV oranının %18 olarak uygulanmasına karar verilmiştir.

Söz konusu Kararın yürürlüğe girdiği 22/3/2019 tarihinden itibaren ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce;

– %1 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin tesliminde %1,

– %18 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin tesliminde %18

KDV oranı uygulanacaktır.

28/3/2022 tarihli ve 5359 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce özel matrah uygulanarak yapılan binek otomobili teslimlerinde KDV oranının %18 olarak uygulanmasına karar verilmiştir. İkinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce başka bir yetkili satıcıdan özel matrah uygulanarak satın alınan binek otomobiller, %18 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobil olarak değerlendirilemeyeceğinden, bu araçların tesliminde satış bedelinin tamamı üzerinden %1 oranında KDV hesaplanır.

İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükellefler, 22/3/2019 tarihinden sonra alım-satıma konu etmek üzere satın aldıkları binek otomobillerinin alış belgelerinde gösterilen KDV’yi indirebilirler.

Yukarıda ikinci el binek otomobil satışında hesaplanacak KDV oranının ve KDV indiriminin mevzuat düzenlemesine geniş bir şekilde yer verdikten sonra konuyu maddeler halinde  toparlayabiliriz.

İkinci el binek otomobil alan alıcıların KDV’yi  indirim konusu yapıp yapamayacağı hususuna baktığımızda;

– Vergi mükellefiyeti bulunmayanların binek otomobili teslimleri KDV’nin konusuna girmediğinden, vergiye tabi olmayan bir işlem nedeniyle alıcı açısından indirim konusu yapılacak KDV de söz konusu olmayacaktır.

– Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların (sürücü kursu, rent a car, taksi işletmesi) binek otomobil kiralama faaliyetiyle ilgili olarak kiralamak veya çeşitli şekillerde işletmek üzere (sürücü kursu, rent a car, taksi işletmesi) şirket adına kayıt ve tescil ettirilerek aktife alınan binek otomobillerinin alımında ödenen KDV’nin indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.

– Kiralama faaliyetin dışında veya çeşitli şekillerde işletilmesi haricinde şirket adına kayıt ve tescil ettirerek işletmede kullanılan binek otomobillerinin alımında ödenen KDV’nin indirim konusu yapılması mümkün olmayıp gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınması gerekmektedir.

– İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükellefler, 22/3/2019 tarihinden sonra alım-satıma konu etmek üzere satın aldıkları binek otomobillerinin alış belgelerinde gösterilen KDV’yi indirebilecek olup, 31/08/2020 tarihinden sonra yetki belgesi olmayanlar bu indirim hakkından yararlanamazlar.

İkinci el binek otomobil satışında uygulanacak KDV oranlarına baktığımızda;

– Vergi mükellefiyeti bulunmayanların binek otomobil teslimleri KDV’nin konusuna girmemekte olup, bu şekilde gider pusulası ile alınan araçlarda KDV söz konusu olmayacağından herhangi bir oran olmayacaktır.

– Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların (sürücü kursu, rent a car, taksi işletmesi) binek otomobil kiralama faaliyetiyle ilgili olarak kiralamak veya çeşitli şekillerde işletmek üzere şirket adına kayıt ve tescil ettirilerek alımında ödenen KDV’si indirim konusu yapılarak aktife alınan araçların nihai tüketicilere veya ticari işletmelere teslimi ya da işin terk edilmesi durumunda,

%18 oranında KDV hesaplanacaktır.

– Kiralama faaliyetin dışında şirket adına kayıt ve tescil ettirerek işletmede kullanılan binek otomobillerinin alımında ödenen ve KDV’si indirim konusu yapılamayan araçların nihai tüketicilere veya ticari işletmelere teslimi ya da işin terk edilmesi durumunda,

%1 oranında KDV hesaplanacaktır.

– İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükellefler tarafından,

845 sayılı  Cumhurbaşkanlığı Kararın yürürlüğe girdiği 22/3/2019 tarihinden itibaren ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce; (31/08/2020 tarihinden sonra yetki belgesi olmayanlar bu hakkından yararlanamazlar.)

– %1 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin tesliminde %1,

– %18 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin tesliminde %18

– KDV mükellefi olmayanlardan (mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar dâhil) alınarak vasfında esaslı değişiklik yapılmaksızın satılan ikinci el  binek otomobile %18,

-İkinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce başka bir yetkili satıcıdan özel matrah uygulanarak (% 18 KDV oranı) satın alınan binek otomobiller bu araçların tesliminde satış bedelinin tamamı üzerinden %1

KDV oranı uygulanır.  

Adem ERDEM, Vergi Dairesi Müdürü

https://www.alomaliye.com/2023/06/13/ikinci-el-binek-otomobil-satisinda-kdv-orani-ve-indirim-uygulamasi/

Kaynaklar:

1– 3065 sayılı KDV  Kanunu

2- KDV Genel Uygulama Tebliği

3-60 No.lu  KDV Sirküleri

4- 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı

5- 5359 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı

6- 2007/13033 sayılı BKK

7- 2008/13426 sayılı BKK

8- Gelir İdaresi Başkanlığınca yayımlanan özelgeler

Huzur hakkı: şirket ortakları, şirket müdürleri ve yönetim kurulu üyelerinin kanunen belli sorumluluk ve yükümlülükleri vardır. Bu kişilerin aldıkları görevleri nedeniyle sorumluluk ve yükümlülükleri karşılığı belirlenen ücrete huzur hakkı denir.

TTK ya göre; yönetim kurulu üyelerine, ana sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı sürece, tutarı genel kurul kararıyla belirlenmiş olmak şartıyla, toplantılara katılmaları karşılığında kendilerine yapılacak huzur hakkı ödemelerinin, mali mevzuata uyum açısından emsallerine uygun olması gerekiyor.

Kâr payı: tasarruf sahiplerinin sermayelerinin ticaret ve sanayide değerlendirilmesi sonucu elde edilen kazancın kendilerine dağıtılmasına kâr payı denir.

Başka bir ifadeyle kâr payı, bir şirketin hisse senedi fiyatı doğrultusunda ne kadar ödeme yapıldığını yıllık olarak gösteren bir menkul sermaye iradıdır.

Ücret: işverene tabi belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı, tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.

Menkul sermaye iradı: Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır.

Huzur hakkı ve kâr payının karşılaştırılması

Her ikisi de genel kurul kararıyla gerçekleşebilir. Avantaj veya dezavantajları karşılaştırıldığında aşağıdaki özellikler ortaya çıkmaktadır. 1) Huzur hakkı, limited şirketlerde müdürlere, anonim şirketlerde ise yönetim kurulu üyelerine verilir. Kâr payı ise, tüm ortaklara veya hissedarlara verilir. 2) Huzur hakkı şirketlerde gider yazılır.

Kâr payı ise gider yazılmaz. 3) Huzur hakkı ücret niteliğinde olduğu için gelir vergisi stopajına tabidir. Kâr payı ise, menkul sermaye iradı olduğundan yıllık gelir vergisi beyanına tabidir. 4) Huzur hakkı için şirketin kar elde edip etmediğine bakılmaz. Kâr payında ise, şirketin kâr etmiş olması gerekir. 5) Huzur hakkı ücret sayıldığından, geçerli asgari ücret kadarı vergi dışı olup fazlası gelir vergisine tabidir.

Kâr payında ise, %10 sabit stopaj ödenerek kalan net tutar hissedara ödenir. 6) Huzur hakkı ücret sayıldığından, tek işverenden alınan ve yıllık tutarı (2023 yılı) 1.900.000 TL’yi aşmıyorsa ayrıca yıllık beyanname verilmez. Kâr payında ise, yıllık tutar (2023 yıl) 150.000 TL’yi aşmıyorsa ayrıca yıllık beyanname verilmez.

Değerlendirme ve sonuç

Huzur hakkı mı, kâr payı mı sorusu birçok yöneticinin sorduğu soruların başında gelmektedir. Vergi mevzuatının mükelleflere tanımış olduğu bazı kanuni hakların kullanılması sonucu vergi planlaması yapmak veya vergi yükünü azaltmak gibi çalışmalar mükelleflerin lehine bazı olumlu sonuçlar doğurabilmektedir.

Huzur hakkı ve kâr payı uygulamasında doğru karar verebilmek için bu iki konunun vergi maliyetini karşılaştırmak gerekir. Yazımız içeriğinde yaptığımız karşılaştırmada da anlaşıldığı üzere; müdürlere ve yönetim kurulu üyelerine ödenecek huzur hakkı bir ücret olup mevcut mevzuat gereği asgari ücreti aşan kısmı vergilendirilir ve brüt tutarın tamamı aynı zamanda gider yazılarak kurum kazancından indirilmek suretiyle daha az kurumlar vergisi ödenir.

Yöneticilere ödenecek kâr payında ise, ödeme esnasında %10 stopaj ödenir, kalan tutar hak sahibine ödenir. Ayrıca, kâr payı elde eden hak sahibi brüt tutarın %50’sini yıllık beyannameyle menkul sermaye iradı olarak beyan ederek hesaplanan gelir vergisini kendisi öder.

Bu şekilde yapılan kâr payı ödemesi aynı zamanda şirket açısından gider olarak dikkate alınmaz. Sonuç itibariyle; mevcut vergi mevzuatımıza göre yapılan teknik hesaplara göre, müdürlere veya yönetim kurulu üyelerine kâr payı ödemesi yerine huzur hakkı ödemesinin şirketler açısından daha avantajlı olduğu görülüyor. Talha APAK

https://www.dunya.com/kose-yazisi/huzur-hakki-mi-kar-payi-mi/696091

Esas sermayesi 250 bin lira ve üzerinde olan anonim şirketler sözleşmeli bir avukat bulundurmak zorundadırlar. Bu zorunluluk, bilinenin aksine, Türk Ticaret Kanunu ile getirilmemiştir. Asıl dayanağı, 1136 sayılı Avukatlık Kanunudur. 23 Ocak 2008 tarihli ve 5728 sayılı Yasa ile Avukatlık Kanunun 35. maddesinin üçüncü fıkrasında değişikliğe gidilmiş ve esas sermaye miktarı baz alınarak anonim şirketler sözleşmeli avukat bulundurmakla yükümlü tutulmuştur. Esas sermayesi 250 bin liranın altında kalan anonim şirketler ile sermayesine bakılmaksızın bütün limited şirketler sözleşmeli avukat bulundurma yükümünün kapsamı dışında tutulmuştur.

Sözleşmeli avukat bulundurma yükümünün şirkete olan mali yüküne baktığımızda, hem ücret hem de para cezası karşımıza çıkmaktadır. Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’ne göre, sözleşmeli avukatlara 2023 yılında ödenecek asgarî aylık ücret 8.300 TL’dir. Sözleşmeli avukat bulundurma yükümlülüğünü yerine getirmeyen anonim şirketlere uygulanacak yaptırım ise, sözleşmeli avukat tayin edilmeyen her ay için asgarî ücretin iki aylık brüt tutarında idarî para cezasıdır. Yani, sözleşmeli avukat bulundurmamanın yaptırımı, 2023 yılının her ayı için 20.016 TL’dir. Sözgelimi, 2023 yılının tamamında sözleşmeli avukat bulundurmayan bir anonim şirkete, toplamda 240.192 TL idarî para cezası uygulanacaktır. Bu durumda, şirket neredeyse sermayesi kadar bir ceza ödemek zorunda kalmaktadır.

Söylediklerimiz yanlış anlaşılmama ve farklı noktalara çekilmemelidir: yazımızda, sözleşmeli avukat yükümüne, bu avukatlara ödenecek ücrete yahut kurala uymayan şirketlere uygulanacak yaptırıma yönelik bir eleştiri getirmemekteyiz. Dikkat çekmeye çalıştığımız nokta, sözleşmeli avukat bulundurma yükümü için getirilen parasal eşiğin 15 yıldır hiç değişmemesi, adeta yerinde saymasıdır. Bu durum, anonim şirketleri, sermayelerini anılan eşiğin altında tutmaya zorlamaktadır.

Getirildiği tarih itibariyle 250 bin Türk Lirası makul bir rakam gibi gözükse de, günümüz itibariyle değerini kaybetmiştir. Anılan rakam en azından getirildiği tarihten bu yana Üretici Fiyat Endeksi yahut Yeniden Değerleme Oranı ile artırılsa idi, bugün anılan eşik en az 10 katına kadar çıkmış olurdu. Geç de olsa, kanımızca, anılan eşik değer yeniden gözden geçirilmeli ve yapılacak yasa değişikliği ile günümüz koşullarına uygun olarak en az 2,5 milyon Türk Lirasına yükseltilmelidir. Sonraki yıllar için de, yeniden değerleme oranında artırılması sağlanmalı, böylece ekonomik koşullara göre güncelliği koruması sağlanmalıdır. Hatta, limited şirketleri anılan yüküm dışında tutmanın anlaşılabilir bir yönü olmadığından, pekala esas sermayesi 2,5 milyonu aşan limited şirketler de kapsama alınmalıdır. Soner Altaş

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/sozlesmeli-avukat-bulundurma-limiti-yukseltilmelidir/697948

Günün sözü: "Bir yılda zengin olmak isteyeni altı ayda asarlar.''

İspanyol Atasözü

Değerli okurlar, seçimler ve af dönemi sonrası, çok muhtemeldir ki yaz sonundan itibaren hızlı ve etkin bir vergi inceleme programı başlatılacaktır. Diğer bir ifade ile vergi inceleme fırtınası geliyor. Güncel olası inceleme konularının bir kısmını listelemeye çalıştık.

Doğal olarak incelemeler af kapsamı dışında kalan konular ve mükellefler üzerinde yoğunlaşacak,

1-Stok affı başvurularının doğruyu yansıtıp yansıtmadığı incelenecek. Geçen stok affı sonrasında çok sayıda büyük ölçekli stok affı bildiriminde bulunan mükellefte fiili envanter yoklamaları yapılmıştı.

2-Ortaklar cari ve kasa affı konusunda ortakların gelir vergisi beyanı incelemeleri gündeme gelebilir. Sadece büyük tutarlı yararlanımlar için olacağı beklentisindeyiz.

3-Mali İdare 2022 yılı beyanlarının olması gerekenin altında kaldığı düşüncesindeymiş. 2022 kurumlar vergisi beyanlarının doğru yapılmaması ve akabinde matrah artırımından yararlanılması konusu değişik açılardan incelemelere konu olacak gibi duruyor.

4-2022 Ek Vergi beyanları incelenecek. Çok sayıda mükellef bu konuyu anayasaya aykırılık iddiası ile yargıya taşıdı. Mali İdare elindeki veri ve analizlerden hareketle incelemeler yapabilecek.

5-Yurt dışından alınan hizmet faturaları mukimlik belgeleri, stopaj, KDV ve gider olarak dikkate alınabilme yönleriyle incelenebilecektir.

6-Daha önceki varlık barışlarında beyan edilen yurt dışı varlıkların, af dönemini izleyen daha sonraki yıllarda oluşan gelirlerinin beyan edilip edilmediği yönünde incelemeler.

7-Sahte belge kullanma iddiaları son sürat incelenmeye devam edilecek.

8-Yurt dışında şirketler kurup Türkiye'de beyan etmeksizin gelir elde etme.

9-Şahısların yurt dışı menkul mallardan elde ettiği(hisse senedi alım satımı vb.) kazançlarını gizlemesi.

10-Türkiye'den hizmet verip düşük vergili bir ülkeden fatura düzenlemek.

11-Bilgi paylaşımı kapsamında diğer ülkeler vergi idarelerinden gelecek bilgilerin kontrolü incelemeleri başlayabilir.

12-Yabancı işverenden alınan bir kısım ödemelerin yurt dışı banka hesaplarına alınması ve beyan dışı bırakılması.

13-Türkiye'deki şirketler için yapılan alımlarda satıcının sağladığı, ciro primi, iskonto vb. ödemelerin kişisel hesaplara alınması ve beyan dışı bırakılması.

14-Yurt dışına mal/hizmet satarken veya yurt dışından mal/hizmet alırken ilişkisi gizlenen düşük vergili bir ülke (vergi cenneti) şirketinin araya sokularak bir kısım karın beyan dışı bırakılması.

15-Kira gelirlerinin gizlenmesi.

16-Transfer fiyatlaması yönünden yapılacak incelemeler. Geçmiş yıllar için kar dağıtım stopaj matrah artırımı yapılmamışsa kar dağıtım stopajı incelemeleri yapılabilir.

17-Emlak alım-satımlarında emlak değerinin altında bildirilmesi,

18-Vasfının, miktarının veya fiyatının doğru beyan edilmemesi suretiyle daha az gümrük vergisi ödeyerek ithalat yapılması.

19-Turistik amaçlı yurt içi ve dışı özel gezi ve tatillerin, yemek, hediye vb. şahsi harcamaların işletmelerde gider olarak dikkate alınması.

20-2022 öncesi sermayenin tamamlanması işlemleri (matrah artırımı yapılmamışsa) inceleme konusu olabilir. Zeki GÜNDÜZ

https://www.dunya.com/kose-yazisi/20-vergi-inceleme-konusu/696071

Sosyal güvenliğin finansmanı, günümüz ekonomik koşullarında, oldukça karmaşık sorunları içeren bir konu haline gelmiş ve çözüm arayışları, gelişmiş ve gelişmekte olan tüm ülkelerin ana gündemini oluşturmuştur.

Sorunların büyük bölümü, gelir kaynaklarına ilişkindir. Zira, bir yandan kapsama alınan kişi ve risklerin artması, bir yandan da sağlanan yardımların düzeyi yükseldikçe, yeni gelir kaynaklarının yaratılması gerekliliği sistemin sürdürülebilirliği açısından daha kritik bir hale gelmiştir.

Sosyal sigorta modelini benimsemiş ülkelerde sosyal güvenliğin başlıca gelir kaynağını, işçi ve işverenlerden alınan primler oluşturmaktadır.

Ancak, işçi ve işverenlerden alınan primlerin giderleri karşılamada yetersiz kalması, Devletlerin de ulusal bütçeden sosyal güvenliğin finansmanına katkısını zorunlu hale getirmiş ve bu katkı giderek artma eğilimi göstermiştir.

Ülkemizde de 1990’lara kadar Devletin sosyal güvenlik finansmanına, kural olarak herhangi bir katkısı bulunmamakta iken, artan açıklara paralel olarak ulusal bütçeden kaynak transferi yapılmaya başlanmış, ayrıca Ekim/2008 ayında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda yapılan düzenleme ile  SGK’nın ay itibarıyla tahsil ettiği malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası priminin dörtte biri oranında Devlet katkısı zorunluluğu getirilmiştir.

Sosyal güvenlik sisteminin sürdürebilirliği açısından gelir kaynaklarının çeşitliliği kadar, tahakkuk eden sigorta primlerinin de süresinde tahsili önem taşımaktadır.

Bu çerçevede, sosyal güvenliğin ana gelir kaynağı olan sigorta primlerinin etkin bir şekilde tahsili için kanunla SGK’ya pek çok yetki ve sorumluluk verilmiştir.

Bunlara örnek olarak, SGK’nın süresi içinde ödenmeyen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunu uygulaması ve  6183 sayılı Kanunun uygulanmasında Maliye Bakanlığı ile diğer kamu kurum ve kuruluşları ve mercilere verilen yetkileri kullanması, prim alacaklarının tahsili için muacceliyet tarihinden itibaren en geç bir yıl içinde icra yoluna başvurmayan (görevini ihmal eden) Kurum yetkili personeli hakkında genel hükümlere göre kovuşturma yapılmasını, prim ve diğer alacakların süresi içinde ve tam olarak ödenmemesi durumunda, ödenmeyen kısım için sürenin bittiği tarihten itibaren ilk üç aylık sürede her bir ay için ilk olarak %2 oranında gecikme cezası uygulanarak artırılıp,  her ay için bulunan tutarlara ödeme süresinin bittiği tarihten başlamak üzere borç ödeninceye kadar her ay için ayrı ayrı Hazine Müsteşarlığınca açıklanacak bir önceki aya ait Yeni Türk Lirası cinsinden iskontolu ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetlerinin aylık ortalama faizinin bileşik bazda uygulanarak gecikme zammı hesaplanmasını gösterebiliriz.

Prim alacaklarının tahsilinde etkinliği sağlamaya yönelik önemli düzenlemelerden bir tanesi de “zamanaşımı” uygulamasıdır.

Sosyal güvenlikte zamanaşımı

Zamanaşımı; alacak hakkının kanunda açıkça belirlenmiş süreler içerisinde kullanılmaması nedeniyle, borçlunun borcunu ödemekten kaçınabilmesini sağlayan bir müessesedir. Yani alacaklı taraf açacağı dava ile hakkına kavuşabilecekken borçlu tarafın ileri sürdüğü zamanaşımı defi ile bu hakkından yoksun kalabilmektedir. Zira zamanaşımı, alacak hakkını sona erdirmeden, onu “eksik bir borç” haline dönüştürmekte ve alacağın dava yoluyla edinilmesinin önüne geçmektedir. Bu nedenle, şayet borçlu tarafından zamanaşımı defi ileri sürülmüş ve şartları da oluşmuşsa hakkın dava edilebilme niteliği ortadan kalkmakta, ona bağlı faiz ve diğer alacaklar da zamanaşımına uğramaktadır.

SGK, prim alacaklarının takip ve tahsilinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanununu uygulamakla birlikte, bu kanundaki zamanaşımı süresi (5 yıl) yerine 5510 sayılı Kanunda zamanaşımı ile ilgili özel bir düzenleme yapılmıştır.

Bu çerçevede, genel kural olarak sigorta primi ve diğer alacaklar ödeme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim yılı başından başlayarak 10 yıllık zamanaşımına tâbidir.

Ancak, sigorta primi ve diğer alacaklar;

• Mahkeme kararı sonucunda doğmuş ise mahkeme kararının kesinleşme tarihinden,

• Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden doğmuş ise rapor tarihinden,

• Kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatı gereğince yaptıkları soruşturma, denetim ve incelemelerden doğmuş ise bu soruşturma, denetim ve inceleme sonuçlarının Kuruma intikal ettiği tarihten

• Bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulmuş kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden doğmuş ise bilgi ve belgenin Kuruma intikal ettiği tarihten,

 itibaren zamanaşımı on yıl olarak uygulanmaktadır.

Anlaşılacağı üzere, sosyal güvenlikte zamanaşımı süresi diğer kamu alacaklarına göre çok uzun tutulmuştur. Bunun temel nedeni, vergi bir vatandaşlık görevi olarak yerine getirilmesi gereken bir yükümlülük olmasına karşın, sigorta primlerinin karşılığında SGK’nın hizmet verme yükümlülüğünün (emekli aylığı bağlaması, sağlık hizmeti vermesi vd) olmasından kayıt dışı istihdam oranının yüksekliğinden kaynaklanmaktadır.

Dolayısıyla, sigorta primi ve diğer Kurum alacaklarında neredeyse zamanaşımı yok gibi diyebiliriz.

Bu durum, borçluların zamanaşımı iddiasıyla sigorta primi borçlarını ödemekten kurtulmalarını imkansız hale getirmektedir.

Hal böyle olmakla birlikte, özellikle 2008 yılındaki sosyal güvenlik reformu öncesi dönemde çeşitli nedenlerle Kurum alacaklarının yeterince takip ve tahsil edilmediği ve zamanaşımına girmiş olduğu, bu durumun Sayıştay tarafından da eleştiri konusu yapıldığı görülmektedir.

SGK zamanaşımına girmiş alacaklarının tahsilinde nasıl bir yöntem izliyor?

SGK Müdürlükleri yaptıkları inceleme ve araştırma sonucunda borcun zamanaşımına girmiş olduğunu tespit etmeleri durumunda;

Öncelikle borçlulara “Borç Bilgilendirme Formu” göndererek, yazının tebliğinden itibaren 15 gün içinde ödeme yapılması istenmekte ve Kurum alacağı için rızaen yapılan ödemeleri kabul etmektedir.

Borçlular tarafından ödeme yapılmaması halinde herhangi bir mahkeme ilamı aranmaksızın zamanaşımına girmiş borcun 6183 sayılı Kanun kapsamında takibi mümkün olmadığından, icra takibine geçmeden muhasebe sisteminin ilgili hesabında tutulmaktadır.

Diğer taraftan, kendisine ödeme emri gönderilen borçlunun 6183 sayılı Kanunun 58 nci maddesine göre borcun zamanaşımına girdiği yönünde ödeme emrinin tebliğinden itibaren 15 gün içinde SGK’nın ilgili Müdürlüğüne itiraz etmesi halinde, borçlunun yargıya gitmesine gerek kalmaksızın söz konusu alacağın zamanaşımına girip girmediği “Prim Tahakkuk İtiraz Komisyonunca” incelenmekte ve zamanaşımına girdiği anlaşılan alacaklarla ilgili icra işlemleri durdurulmaktadır.

Ancak, borcun zamanaşımına uğraması nedeniyle, borçlu hakkında icra ve haciz yoluna başvurulmamakta ise de, zamanaşımına uğramış olan alacak, alacaklı için alacak hakkını, borçlu içinde borçluluk niteliğini sona erdirmediği, başka bir ifadeyle “eksik bir borç” haline dönüştüğünden bahisle zamanaşımına girmiş alacaklar ile ilgili SGK aşağıdaki idari uygulamaları yapmaktadır.

Bu çerçevede, zamanaşımına girmiş borçlar;

• SGK tarafından verilecek borcu yoktur yazlarında veya Kurum ve Kuruluşlarca yapılacak borç sorgulamalarında,

• SGK tarafından uygulanan teşvik, destek ve indirimlerde,

• Primlerini kendileri ödeyen sigortalıların sağlık hizmetlerinden yararlanmasında,

• KDV Mahsubu ile prim ödenmesinde kullanılan "Borç Döküm Formunda",

işverenin/sigortalıların borcu olarak gösterilmektedir.

• Yine, ihale konusu veya özel bina inşaatlarında yapılan asgari işçilik araştırma işlemi sonucunda saptanan fark isçilik borçlarının işverene tebliği üzerine söz konusu borçların işverence zamanaşımına girdiği ile ilgili itiraz edilmesi durumunda bahse konu bu borçlar ödenmeden ihale konusu islerde teminatın iadesi için, özel bina inşaatlarında ise iskan için SGK ilişiksizlik belgesi verilmemektedir.

• Ayrıca, 6183 sayılı Kanunun 23 üncü maddesine göre Hazine ye Maliye Bakanlığına bağlı tahsil dairelerince reddiyat yapılması durumunda anılan maddenin birinci fıkrasına göre yapılacak mahsuptan sonra Kurumun zamanaşımına girmiş prim alacakları dahil prim ve diğer alacaklarından muaccel olanlara mahsup yapılmaktadır.

Sonuç olarak; SGK çeşitli nedenlerle zamanaşımına uğramış alacakları ile ilgili icra ve haciz işlemi yapmamakta veya yapılmış icra takip işlemlerini borçlunun zamanaşımı itirazı üzerine durdurmakta ise de, zamanaşımına girmiş olan borçları idari yetkisi kapsamındaki bazı uygulamalarda (borcu yoktur yazısı taleplerinde, sigorta primi teşviklerinden yararlanma aşamasında, teminat iadesi veya iskan için gerekli olan ilişiksizlik yazısı taleplerinde, sağlık hizmetleri provizyonlarında) işverenlerin/sigortalıların borcu olarak göstermek suretiyle bu borçları ödemeye zorladığından, işverenlerin/sigortalıların süreli ve acil işlemleri sırasında herhangi bir sorunla (ihalelere girememe, teşviklerden yararlanamama, sağlık provizyonu alamama vb.) karşılaşmamaları için borç durumlarını SGK ve e-Devlet sistemi üzerinden zaman zaman kontrol etmelerinde fayda vardır. Celal ÖZCAN

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/sosyal-guvenlikte-zamanasimi-ve-zamanasimina-giren-borclarla-ilgili-sgk-uygulamasi/697906