İkinci el binek otomobil satışında hesaplanacak KDV oranı ile binek otomobil alımında ödenen KDV’nin, Kanunun 29. maddesi kapsamında indirim konusu yapılıp yapılmayacağı hususu kafa karışıklığına sebep olmaktadır. Makalemizde öncelikle konunun mevzuatına değinip daha sonra satıcıların hangi oranda KDV hesaplaması gerektiğini ve kimlerin hangi koşulda KDV indiriminden yararlanacağını maddeler halinde sıralayacağız.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanununun;
– 1/1’inci maddesinde, Türkiye’de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin KDV’ye tabi olduğu,
– 29/1 inci maddesinde, mükelleflerin yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV’yi, KDV Kanununda aksine hüküm bulunmadıkça faaliyetlerine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler nedeniyle ödenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV’den indirebilecekleri,
– 23/f maddesinde, (7104 sayılı Kanunun 6’ncı maddesi ile ekli Yürürlük 1/6/2018) ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce, katma değer vergisi mükellefi olmayanlardan (mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar dâhil) alınarak vasfında değişiklik yapılmaksızın satılan ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmazların tesliminde matrahın, alış bedeli düşüldükten sonra kalan tutar olduğu,
– 30/b maddesinde ise faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen KDV’nin vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV’den indirilemeyeceği
hüküm altına alınmıştır.
Kanunun 28’inci maddesinin Bakanlar Kuruluna verdiği yetkiye dayanılarak yayımlanan 2007/13033 sayılı Kararname ile mal teslimi ve hizmet ifalarına uygulanacak KDV oranları belirlenmiştir. Kararname eki (I) sayılı listenin B/9’uncu sırasına göre TGTC’nin 87.03 tarife pozisyonunda yer alan binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlardan kullanılmış olanların teslimlerinde %1 KDV uygulanacağı, ancak, KDV Kanununun 30’uncu maddesinin (b) bendine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen KDV’yi indirim hakkı bulunan mükelleflerin, bu araçları tesliminde ise %18 oranında KDV uygulanacağı belirtilmiştir.
Ancak, ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce %18 KDV oranı uygulanarak satın alınan araçların teslimi ile özel matrah uygulanarak yapılan teslimlerde, %18 oranında KDV oranı uygulanacaktır. (29/03/2022 tarihli ve 5359 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 3. maddesi ile değiştirilen cümle; Yürürlük: 01/04/2022)
Söz konusu Kararnamenin 1’inci maddesinin beşinci fıkrasında (I) sayılı listenin 9’uncu sırasında yer alan “kullanılmış” deyiminin 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa göre ÖTV’ye tabi olmayan taşıtları ifade edeceği belirtilmiştir.
2008/13426 sayılı BKK ekli Kararnamenin 2’nci maddesinde ise KDV Kanununun 30’uncu maddesinin b bendine göre binek otomobillerin alımında yüklenilen KDV’yi indirim hakkı bulunan mükelleflerin, kiralamak veya çeşitli şekillerde işletmek üzere iktisap ettikleri ve 31/12/2007 tarihi itibarıyla aktiflerinde veya envanterlerinde bulunan binek otomobillerinin iktisap tarihinden itibaren 2 yıl geçtikten sonra teslime konu olması halinde bu teslimde %1 oranında KDV uygulanacağı ifade edilmiştir. Yalnız buradaki 2 yıllık süre 2007 yılı itibarıyla elinde bulundurmayla ilgili olup 31/12/2007 tarihinden sonraki aktifte 2 yıl kalma şartı yoktur.
Konuya ilişkin açıklamaların yer aldığı, 60 No.lu KDV Sirkülerinin “5.10.1” bölümünde, binek otomobil kapsamında bulunan araçların satışında %1 oranında, bunlar dışındaki ticari araçların satışında ise %18 oranında KDV hesaplanması gerektiği ifade edilmiştir.
Söz konusu aracın binek otomobil olup olmadığı, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 numaralı istatistik pozisyonunda yer alıp almadığına bakılarak belirlenecektir.
Söz konusu düzenlemelerde yer alan binek otomobil ifadesinden Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 pozisyonunda yer alan motorlu taşıtların anlaşılması gerekmektedir. Ambulanslar, mahkûm taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtlar, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre trafik şube veya bürolarına kayıt ve tescil edilme zorunluluğu bulunmayan ve sadece havalimanı apron bölgesi gibi belli alanlarda kullanılan taşıtlar 87.03 pozisyonunda yer almakla birlikte binek otomobil kapsamında değerlendirilmeyecektir. 1+1, 1+3, 1+4 veya 1+7 koltuklu, şoför ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemerleri veya emniyet kemeri montajı için tertibat, koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat, aracın iç kısmının her tarafında, araçların yolcu bölümlerinde yer alan konfor özellikleri ve iç döşemeleri (örneğin: yer kaplamaları, havalandırma, iç aydınlatma, küllükler), iki yan panel boyunca arka camları bulunan (en arkada yük bölümünün sağ ve sol taraflarında cam bulunsun bulunmasın); şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşınması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunmayan kapalı kasa motorlu taşıtlar 87.03 pozisyonunda yer almakta olup, binek otomobiller bu kapsamda değerlendirilmektedir. Bu bağlamda binek otomobiller, 87.03 pozisyonunda tanımlanan binek otomobiller ile esas itibarıyla insan taşımak üzere imal edilmiş (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dâhil) hem insan hem eşya taşıyabilen motorlu araçlar gibi çok amaçlı araçları kapsamaktadır.
87.03 tarife pozisyonunda yer alan eşyaların belirlenmesine ilişkin olarak, 27/7/2005 tarih ve 25888 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 8 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği (Tarife-Sınıflandırma Kararları) ile 6/2/2010 tarih ve 27485 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliğinde (Gümrük Tarife Cetveli Açıklama Notları) açıklamalar yapılmıştır.
60 No.lu KDV Sirkülerinin “8.1.2. Binek Otomobillerinin Alımında Ödenen KDV İndirimi” başlıklı bölümünde gerekli açıklamalara yer verilmiştir.
KDV Kanununun 30/b maddesi hükmüne göre, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobillerinin alış belgelerinde gösterilen KDV hariç olmak üzere, binek otomobili alımında yüklendikleri KDV’nin indirimi mümkün bulunmamaktadır.
Gerçek usulde vergilendirilen taksi işletmecisi, sürücü kursu ve otomobil kiralama şirketi gibi işletmelerin faaliyetleri ile ilgili satın aldıkları binek otomobilleri nedeniyle ödenen KDV indirim konusu yapılabilecektir. Bu mükelleflerin binek otomobilinin alış belgesinde gösterilen KDV, ait olduğu takvim yılını takip eden takvim yılı aşılmamak kaydıyla, ilgili belgelerin kanuni defterlere kaydedildiği vergilendirme döneminde, bu araçların fiilen faaliyette kullanılmaya başlanılıp başlanılmadığına bakılmaksızın indirilebilecektir.
KDV Genel Uygulama Tebliğinin “İkinci El Motorlu Kara Taşıtı Ticaretiyle İştigal Eden Mükelleflerin Binek Otomobil Alımlarında KDV İndirimi” başlıklı (III/C-2.5.) bölümünde, 22/3/2019 tarihli ve 30722 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 21/3/2019 tarihli ve 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile, ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce %18 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin tesliminde KDV oranının %18 olarak uygulanmasına karar verilmiştir.
Söz konusu Kararın yürürlüğe girdiği 22/3/2019 tarihinden itibaren ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce;
– %1 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin tesliminde %1,
– %18 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin tesliminde %18
KDV oranı uygulanacaktır.
28/3/2022 tarihli ve 5359 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce özel matrah uygulanarak yapılan binek otomobili teslimlerinde KDV oranının %18 olarak uygulanmasına karar verilmiştir. İkinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce başka bir yetkili satıcıdan özel matrah uygulanarak satın alınan binek otomobiller, %18 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobil olarak değerlendirilemeyeceğinden, bu araçların tesliminde satış bedelinin tamamı üzerinden %1 oranında KDV hesaplanır.
İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükellefler, 22/3/2019 tarihinden sonra alım-satıma konu etmek üzere satın aldıkları binek otomobillerinin alış belgelerinde gösterilen KDV’yi indirebilirler.
Yukarıda ikinci el binek otomobil satışında hesaplanacak KDV oranının ve KDV indiriminin mevzuat düzenlemesine geniş bir şekilde yer verdikten sonra konuyu maddeler halinde toparlayabiliriz.
İkinci el binek otomobil alan alıcıların KDV’yi indirim konusu yapıp yapamayacağı hususuna baktığımızda;
– Vergi mükellefiyeti bulunmayanların binek otomobili teslimleri KDV’nin konusuna girmediğinden, vergiye tabi olmayan bir işlem nedeniyle alıcı açısından indirim konusu yapılacak KDV de söz konusu olmayacaktır.
– Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların (sürücü kursu, rent a car, taksi işletmesi) binek otomobil kiralama faaliyetiyle ilgili olarak kiralamak veya çeşitli şekillerde işletmek üzere (sürücü kursu, rent a car, taksi işletmesi) şirket adına kayıt ve tescil ettirilerek aktife alınan binek otomobillerinin alımında ödenen KDV’nin indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.
– Kiralama faaliyetin dışında veya çeşitli şekillerde işletilmesi haricinde şirket adına kayıt ve tescil ettirerek işletmede kullanılan binek otomobillerinin alımında ödenen KDV’nin indirim konusu yapılması mümkün olmayıp gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınması gerekmektedir.
– İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükellefler, 22/3/2019 tarihinden sonra alım-satıma konu etmek üzere satın aldıkları binek otomobillerinin alış belgelerinde gösterilen KDV’yi indirebilecek olup, 31/08/2020 tarihinden sonra yetki belgesi olmayanlar bu indirim hakkından yararlanamazlar.
İkinci el binek otomobil satışında uygulanacak KDV oranlarına baktığımızda;
– Vergi mükellefiyeti bulunmayanların binek otomobil teslimleri KDV’nin konusuna girmemekte olup, bu şekilde gider pusulası ile alınan araçlarda KDV söz konusu olmayacağından herhangi bir oran olmayacaktır.
– Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların (sürücü kursu, rent a car, taksi işletmesi) binek otomobil kiralama faaliyetiyle ilgili olarak kiralamak veya çeşitli şekillerde işletmek üzere şirket adına kayıt ve tescil ettirilerek alımında ödenen KDV’si indirim konusu yapılarak aktife alınan araçların nihai tüketicilere veya ticari işletmelere teslimi ya da işin terk edilmesi durumunda,
%18 oranında KDV hesaplanacaktır.
– Kiralama faaliyetin dışında şirket adına kayıt ve tescil ettirerek işletmede kullanılan binek otomobillerinin alımında ödenen ve KDV’si indirim konusu yapılamayan araçların nihai tüketicilere veya ticari işletmelere teslimi ya da işin terk edilmesi durumunda,
%1 oranında KDV hesaplanacaktır.
– İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükellefler tarafından,
845 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararın yürürlüğe girdiği 22/3/2019 tarihinden itibaren ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce; (31/08/2020 tarihinden sonra yetki belgesi olmayanlar bu hakkından yararlanamazlar.)
– %1 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin tesliminde %1,
– %18 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin tesliminde %18
– KDV mükellefi olmayanlardan (mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar dâhil) alınarak vasfında esaslı değişiklik yapılmaksızın satılan ikinci el binek otomobile %18,
-İkinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce başka bir yetkili satıcıdan özel matrah uygulanarak (% 18 KDV oranı) satın alınan binek otomobiller bu araçların tesliminde satış bedelinin tamamı üzerinden %1
KDV oranı uygulanır.
Adem ERDEM, Vergi Dairesi Müdürü
Kaynaklar:
1– 3065 sayılı KDV Kanunu
2- KDV Genel Uygulama Tebliği
3-60 No.lu KDV Sirküleri
4- 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı
5- 5359 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı
6- 2007/13033 sayılı BKK
7- 2008/13426 sayılı BKK
8- Gelir İdaresi Başkanlığınca yayımlanan özelgeler
