I- GİRİŞ
Limited şirket, bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulur; esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşur. Limited şirketlere bir sınırlama yapılmaksızın tüm tüzel kişiler ortak olabilir. Bu durum, uygulamadaki bazı görünüşte ortaklarla kurulan limited şirketlerden doğan kötüye kullanmalara da engel olmaktadır. Limited şirketlerde ortaklar, şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler. Ayrıca limited şirket, kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konu için kurulabilir. Şirket sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması ve kurucuların imzalarının noterce onaylanması şarttır.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun anonim şirkete ilişkin hükümlerinin birçoğu kıyasen limited şirketlere de uygulanmakla birlikte, limited şirketlerin anonim şirketlerden farklılaşan yönleri de bulunmaktadır. Bu çalışmada, limited şirketlerde şirket sözleşmesinin değiştirilmesi ve şirket sözleşmesinin içeriğinde bulunması zorunlu yahut ihtiyari olan hususlar üzerinde durulacaktır.
II- ŞİRKET SÖZLEŞMESİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ
Limited şirket sözleşmesi; düzenleyen kişilerin karşılıklı irade beyanları (icap-kabul) ile oluşan, şekle tabi, oluşumu bakımından normal bir borçlar hukuku sözleşmesidir.[1] Değişiklik kararı vermeye yetkili organ genel kuruldur. 6102 sayılı Kanun md. 589’a göre, esas sermayenin 2/3’ünü temsil eden ortakların kararıyla değiştirilebilir. Bunun için sözleşmede başka bir nisap kararlaştırılabilir. Müdürler de değişiklik önerisi yapmaya ve değişiklik metni hazırlamaya yetkilidir, ancak genel kurul bu metinde değişiklik yapabilir.[2] Şirket sözleşmesinin değiştirilmesine ilişkin 6102 sayılı Kanundaki düzenlemelerin ayrıntılı olarak incelenmesi gerekir.
A- GENEL DEĞİŞİKLİK
Limited şirketlerde, şirket sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması ve kurucuların imzalarının noterce onaylanması şarttır.
Limited şirketlerde şirket sözleşmesinin değiştirilmesi açısından; aksi sözleşmede öngörülmediği takdirde, şirket sözleşmesi, esas sermayenin üçte ikisini temsil eden ortakların kararıyla değiştirilebilir.
Ancak şirket sözleşmesini de ilgilendiren ve aşağıda yer alan genel kurul kararları, temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması hâlinde alınabilir:
a) Şirket işletme konusunun değiştirilmesi.
b) Oyda imtiyazlı esas sermaye paylarının öngörülmesi.
c) Esas sermaye paylarının devrinin sınırlandırılması, yasaklanması ya da kolaylaştırılması.
d) Esas sermayenin artırılması.
e) Rüçhan hakkının sınırlandırılması ya da kaldırılması.
f) Şirket merkezinin değiştirilmesi.
g) Müdürlerin ve ortakların, bağlılık yükümüne veya rekabet yasağına aykırı faaliyette bulunmalarına genel kurul tarafından onay verilmesi.
h) Bir ortağın haklı sebepler dolayısıyla şirketten çıkarılması için mahkemeye başvurulması ve bir ortağın şirket sözleşmesinde öngörülen sebepten dolayı şirketten çıkarılması.
i) Şirketin feshi.
Bunun yanı sıra, şirket sözleşmesinde yapılan her değişiklik tescil ve ilan edilir.
B- ÖZEL DEĞİŞİKLİK
1- Esas Sermayenin Artırılması
Limited Şirketin kuruluşu hakkındaki hükümlere ve özellikle sermayenin ayın olarak konması ve bir işletme ile ayınların devralınmasına dair kurallara uymak şartıyla esas sermaye artırılabilir.
Şirket sözleşmesinde veya artırma kararında aksi öngörülmemişse, her ortak, esas sermaye payı oranında, esas sermayenin artırılmasına katılmak hakkını haizdir. Genel kurulun sermaye artırımına ilişkin kararıyla, ortakların yeni payları almaya ilişkin rüçhan hakkı, ancak haklı sebeplerin varlığında ve genel kurulda temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunmasıyla sınırlandırılabilir veya kaldırılabilir. Özellikle, işletmelerin, işletme kısımlarının, iştiraklerin devralınmaları ve işçilerin şirkete katılmaları haklı sebep olarak kabul edilebilir. Rüçhan hakkının sınırlandırılması veya kaldırılması suretiyle hiç kimse haklı görülemeyecek şekilde yararlandırılamaz veya kayba uğratılamaz. Rüçhan hakkının kullanılabilmesi için en az on beş gün süre verilir.
Burada rüçhan hakkı güçlü ortaklık hakkı olarak kabul etmekte ve hakkın sınırlandırılabilmesi ile kaldırılabilmesi şartlara bağlanmaktadır. Mülga Ticaret Kanunuyla kıyaslandığında önemli yenilik, rüçhan hakkının ancak haklı sebeplerin varlığında sınırlandırılabilmesi veya kaldırılabilmesidir. Ayrıca haklı sebepler sayılan haller de gösterilmiştir. Düzenleme anonim şirketlerdeki düzenlemeye paraleldir.
2- Esas Sermayenin Azaltılması
Anonim şirketlerin esas sermayenin azaltılmasına ilişkin hükümleri limited şirketlere kıyas yoluyla uygulanır. Dolayısıyla, bir limited şirket sermayesini azaltarak, azaltılan kısmın yerine geçmek üzere bedelleri tamamen ödenecek yeni paylar çıkarmıyorsa, genel kurul, esas sözleşmenin gerektiği şekilde değiştirilmesini karara bağlar. Genel kurul toplantısına ilişkin çağrı ilanlarında, mektuplarda ve internet sitesi bildiriminde, sermaye azaltılmasına gidilmesinin sebepleri ile azaltmanın amacı ve azaltmanın ne şekilde yapılacağı ayrıntılı bir şekilde ve hesap verme ilkelerine uygun olarak açıklanır. Ayrıca esas sermaye borca batık bilançonun iyileştirilmesi amacıyla, ancak şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme yükümlülüklerinin tamamen ödenmesi hâlinde azaltılabilir.
III- LİMİTED ŞİRKETLERİN SÖZLEŞMELERİNDE ZORUNLU OLAN UNSURLAR
Bilindiği üzere, limited şirket sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması ve kurucuların imzalarının noterce onaylanması şarttır. Bu husus mülga Ticaret Kanunu’nda da aynen yer almıştır.
Şirket sözleşmesinde aşağıda yer alan kayıtların bulunması kanuni bir zorunluluktur;
a) Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunduğu yer.
b) Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde, şirketin işletme konusu.
c) Esas sermayenin itibarî tutarı, esas sermaye paylarının sayısı, itibarî değerleri, varsa imtiyazlar, esas sermaye paylarının grupları.
d) Müdürlerin adları, soyadları, unvanları, vatandaşlıkları.
e) Şirket tarafından yapılacak ilanların şekli.
(c) bendinde yer alan ifadeler önemli bir hususu düzenlemektedir. Şöyle ki; esas sermaye payının sayısının ve itibarî değerinin belirtilmesi gereği bu payı anonim şirket payına ne özdeş kılmakta ne de yaklaştırmaktadır. Her iki vurgulama da oy hakkına ve “her oy birimi bir esas sermaye payının ayrılmaz parçasıdır” ve “bir ortak birden fazla paya sahip olabilir” ilkelerinin doğal gereğidir. Yoksa anonim ve limited şirket payları arasında “serbest devir”in kabulü ve reddi yönünden dogmatik değil teorik fark vardır. Bu fark nitelik farkıdır.
IV- LİMİTED ŞİRKETLERİN SÖZLEŞMELERİNDE ZORUNLU OLMAYAN UNSURLAR
Yukarıda yer alanlar haricinde yine aşağıda maddeler halinde belirtilen birtakım hükümlerin ise şirket sözleşmesinde öngörülmeleri halinde bağlayıcılığı vardır. Bir başka ifadeyle, söz konusu hükümlerin bağlayıcı olabilmesi için şirket sözleşmelerinde öngörülmeleri gerekir;
a) Esas sermaye paylarının devrinin sınırlandırılmasına ilişkin kanuni hükümlerden ayrılan düzenlemeler.
b) Ortaklara veya şirkete, esas sermaye payları ile ilgili olarak önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım ve alım hakları tanınması.
c) Ek ödeme yükümlülüklerinin öngörülmesi, bunların şekli ve kapsamı.
d) Yan edim yükümlülüklerinin öngörülmesi, bunların şekli ve kapsamı.
e) Belirli veya belirlenebilir ortaklara veto hakkı veya bir genel kurul kararının oylanması sonucunda oyların eşit çıkması hâlinde bazı ortaklara üstün oy hakkı tanıyan hükümler.
f) Kanunda ya da şirket sözleşmesinde öngörülmüş bulunan yükümlülüklerin hiç ya da zamanında yerine getirilmemeleri hâlinde uygulanabilecek sözleşme cezası hükümleri.
g) Kanuni düzenlemeden ayrılan rekabet yasağına ilişkin hükümler.
h) Genel kurulun toplantıya çağrılmasına ilişkin özel hak tanıyan hükümler.
ı) Genel kurulda karar almaya, oy hakkına ve oy hakkının hesaplanmasına ilişkin kanuni düzenlemeden ayrılan hükümler.
i) Şirket yönetiminin üçüncü bir kişiye bırakılmasına ilişkin yetki hükümleri.
j) Bilanço kârının kullanılması hakkında kanundan ayrılan hükümler.
k) Çıkma hakkının tanınması ile bunun kullanılmasının şartları, bu hâllerde ödenecek olan ayrılma akçesinin türü ve tutarı.
l) Ortağın şirketten çıkarılmasına ilişkin özel sebepleri gösteren hükümler.
m) Kanunda belirtilenler dışında öngörülen sona erme sebeplerine dair hükümler.
Kurucular, şirket sözleşmesine, emredici kurallara aykırı olmamaları şartıyla, istedikleri hükümleri koyabilirler. Ancak, bağlayıcı olabilmeleri için bazı hükümlerin şirket sözleşmesinde öngörülmeleri gerekir; aksi halde, şirketler hukuku yönünden bağlayıcı olmaz, bir ortaklar arası “anayasa”sı kuralı sayılamaz. Meselâ, esas sermaye paylarını bağlamlı konuma getiren, yani kanunî hükümlerden ayrılan devir sınırlamaları koyan, önalım, alım, önerilme (yani devirden önce diğer ortaklara önerme) hakları, ek ödeme yükümlülükleri vs. ancak şirket sözleşmesiyle konulabilir. Bu tür hükümler şirket sözleşmesi dışında öngörülmüşse, ancak bir borçlar hukuku sözleşmesinin hükümlerini doğururlar.
Öte yandan, şirket sözleşmesi, 6102 sayılı Kanun’un limited şirketlere ilişkin hükümlerinden ancak kanunda buna açıkça cevaz verilmişse sapabilir. Diğer kanunların öngörülmesine izin verdiği tamamlayıcı nitelikteki şirket sözleşmesi hükümleri, o kanuna özgülenmiş olarak hüküm doğururlar.
V- SONUÇ
Limited şirket belirli bir sermaye ile kurulan, şirket borçlarından dolayı ortakların şahsen sorumlu olmadığı, tüzel kişiliğe haiz bir sermaye şirketidir. Ortaklar, şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler. Limited şirketler, sınırlı sorumluluk esasından dolayı anonim şirkete benzerken, yönetim ve işleyişi bakımından kollektif şirkete daha yakındır.[3] Limited şirketin esas sermayesi en az on bin Türk Lirasıdır. Limited şirket kendi esas sermaye paylarını, sadece, bunları alabilmek için gerekli tutarda serbestçe kullanabileceği özkaynaklara sahipse ve alacağı payların itibarî değerlerinin toplamı esas sermayenin yüzde onunu aşmıyorsa iktisap edebilir.
Aksi sözleşmede öngörülmediği takdirde, limited şirket sözleşmesi, esas sermayenin üçte ikisini temsil eden ortakların kararıyla değiştirilebilir. Bu değişiklik genel bir şirket sözleşmesi değişikliğidir. Limited şirketlerde özel olarak, bir başka deyişle sermayenin artırılması veya azaltılması yoluyla da sözleşme değişikliğine gidilebilir. Ayrıca limited şirket sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması ve kurucuların imzalarının noterce onaylanması şarttır. Şirket sözleşmesinde birtakım kayıtların bulunması zorunlu iken, bazı kayıtların ise bulunması ihtiyaridir. Söz konusu kayıtlar sözleşmede bulunduğu takdirde bağlayıcılık kazanır.
Salih ÇALAL*
E-Yaklaşım / Ocak 2021 / Sayı: 337
* Gümrük ve Ticaret Müfettişi
[1]Erdoğan MOROĞLU, “Anonim Ortaklık Ana Sözleşmesi ve Hukuki Niteliği”, Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman’a Armağan, 2000, İstanbul, s.522.
[2]Fatih BİLGİLİ - Ertan DEMİRKAPI, Şirketler Hukuku Dersleri, Dora, 1. Baskı, 2013, s.413.
[3]Sami KARAHAN - Mustafa ÇEKER, Şirketler Hukuku, 2. Baskı, Konya 2013, s.829
