I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na aykırı işlem yapanlar ya da diğer bir ifadeyle adı geçen Kanun’un öngördüğü yükümlülükleri yerine getirmeyenler hakkında müeyyide olarak aynı Kanunun 102. maddesinde idari para cezası yaptırımları hükme bağlanmıştır. Bununla birlikte, yine aynı Kanun’un hükümlerine bağlı kalarak söz konusu idari para cezalarını indirimli ödemek suretiyle söz konusu ceza tutarlarının büyük bir kısmından kurtulmak mümkündür.

Çalışmamızın konusu, işe giriş ve işten ayrılış bildirgelerinin geç verilmesi uyarınca uygulanan idari para cezalarının indirimli olarak ödenmesinin Kanuni yolunu anlatmak üzere olacaktır.

II- İŞE GİRİŞ BİLDİRGELERİNİN YASAL SÜRE DIŞINDA KENDİLİĞİNDEN VERİLMESİ SONUCUNDA UYGULANAN İPC’NİN İNDİRİMLİ OLARAK ÖDENMESİNİN ŞARTLARI

Bilindiği üzere, SGK mevzuatı doğrultusunda işyerlerinde sigortalı çalıştırılmaya başlanıldığı tarih itibariyle adı geçen Kurumda dosya tescili yükümlülüğü doğmaktadır. Bu bağlamda, işyeri, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 11. maddesinde açıklandığı şekliyle; sigortalı sayılanların maddi olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerlerdir. Yine aynı Kanun’un ilgili maddesinde “İşveren, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Kuruma vermekle yükümlüdür.” ifadesi gereği tüm işverenler kendileri ya da kanuni temsilcileri tarafından iş yeri bildirgesini ilgili belgelerle beraber bağlı bulundukları Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüklerine vermekle mükelleftirler.

Diğer taraftan,

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar yönünden 5510 sayılı Kanun’un 8. maddesinin birinci fıkrasında;

“İşverenler, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri, 7. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlüdür. Ancak işveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi;

a) İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün

b) Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar,

c) Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde, Kuruma verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılır.” 

hükmü yer almaktadır.

Yer verilen Kanun hükümlerine aykırı durumların tespiti halinde uygulanacak müeyyideler yine aynı Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde açıklanmıştır. Buna göre;

“Kurumca dayanağı belirtilmek suretiyle diğer kanunlarda aşağıda belirtilen fiiller için idari para cezası öngörülmüş olsa dahi ayrıca bu Kanun’un;

•8. maddesinin birinci fıkrası ile 61. maddede belirtilen bildirgeyi, bu Kanunda belirtilen süre içinde ya da Kurum’ca belirlenen şekle ve usule uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu hâlde anılan ortamda göndermeyenler hakkında her bir sigortalı için asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır.

•8. maddenin birinci fıkrasında belirtilen bildirgenin verilmediğinin, mahkeme kararından veya Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden ya da diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden veya bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında her bir sigortalı için asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır.

•İşyeri esas alınmak suretiyle bildirgenin verilmediğine ilişkin; mahkemenin karar tarihinden, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarının tespit tarihinden, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim elemanlarının rapor tarihinden, bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi veya belgelerin Kuruma intikal tarihinden itibaren bir yıl içinde bu bendin (2) numaralı alt bendinde sayılan durumlardan biriyle tekrar bildirge verilmediğinin anlaşılması halinde, bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında bu defa her bir sigortalı için asgari ücretin beş katı tutarında idari para cezası uygulanır.”hükmü yer almaktadır.

Zikredilen Kanun hükümleri doğrultusunda;

•İşverenlerce, Kanun’un 8. maddesinin birinci fıkrasında öngörülen süreler geçirildikten sonra kendiliğinden verilmiş olan sigortalıişe giriş bildirgelerine, her bir sigortalı için bir aylık asgari ücret tutarında,

•Sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmediğinin, mahkeme kararından veya Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden ya da diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden veya bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde (bahse konu bildirgelerin asıl veya ek nitelikte olduğu ve işverenlerce veya Kurum’ca resen düzenlendiği üzerinde durulmaksızın),her bir sigortalı başına aylık asgari ücretin iki katı tutarında,

•(b) bendinde belirtilenler hariç olmak üzere sigortalı işe giriş bildirgesi verilmediğinin Kurum kayıtlarında yapılan incelemeler sonucunda tespit edilmesi durumundaher bir sigortalı için aylık asgari ücret tutarında,

•İşyeri esas alınmak suretiyle sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmemesine ilişkin fiilin; mahkemenin karar tarihinden, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarının tespit tarihinden, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim elemanlarının rapor tarihinden, bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile Kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi veya belgelerin Kuruma intikal tarihinden itibaren bir yıl içinde tekrarı halinde, bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında bu defaher bir sigortalı başına aylık asgari ücretin beş katı tutarında,

İdari para cezası uygulanmaktadır.

Kanun hükümlerinden de anlaşılacağı üzere idari para cezaları asgari ücret üzerinden hesaplanmakta olup bu asgari ücrettir. Dolayısıyla, asgari ücretin artışı bahse konu idari para cezalarının da artışı manasına gelmektedir.

Sosyal Güvenlik Kurumu 2020/08 sayılı … Genelgesine göre;

“İdari para cezasına konu fiil, ilgili Kanunlar ile verilen yükümlülük yerine getirilmediği zaman işlenmiş sayıldığından, 5510 sayılı Kanunda öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmeyenler idari para cezasına konu fiili, yükümlüklerini yerine getirmeleri gereken sürenin son günü itibariyle işlemiş sayılmaktadır. Dolayısıyla yine aynı Genelge doğrultusunda;

•İşyeri bildirgesi ve sigortalı işe giriş bildirgelerinin yasal olarak verilmesi gereken sürenin son gününde,

•İşyeri kayıtlarının ibraz edilmemesi durumunda, kayıtların ibraz süresi olan 15. günde,

İdari para cezasına mesnet fiil işlenmiş olmakta ve fiillerin işlendiği bu tarihlerde yürürlükte olan asgari ücret dikkate alınarak idari para cezası uygulanmakta ve işverenlere tebliğ olunmaktadır.

Kanun hükümleri bu kadar açık ve idari para cezaları bu kadar yüksek olmasına rağmen çalışma hayatında söz konusu belgelerin Kanunun öngördüğü süre geçirildikten sonra verilmesi ve buna bağlı olarak da idari para cezasına maruz kalınması sıkça rastlanılmaktadır.

Tüm bu yer verilen cezai hükümlerin yanında bazı şartların sağlanması koşuluyla bahse konu idari para cezalarının indirimli olarak ödenmesi imkanı da bulunmaktadır. Buna göre; 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesindeki hükme göre, işyeri bildirgesi, sigortalı işe giriş bildirgesi ve işten ayrılış bildirgelerinin geç verilmesi nedeniyle tebliğ olunan cezaların 15 günlük süre içinde ödenmesi halinde cezanın ¼’lük kısmı indirim olarak uygulandıktan sonra ¾’lük kısmı ödenmekle birlikte, aynı maddenin (n) bendinde aynen,

“……………..

(Değişik ikinci fıkra: 17.01.2012-6270/11 md.) Mahkeme kararına, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelere ya da kamu idarelerinden alınan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere, bildirgenin veya belgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, bu maddenin birinci fıkrasının (a), (b), (g), (h) ve (j) bentlerinde öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanır.”

denilmektedir.

Bu doğrultuda işverenlerin,

•İşyeri ve sigortalı işe giriş bildirgelerini yasal olarak verilmesi gereken en son tarihi izleyen 30 günlük süre içinde kendiliğinden vermeleri ve

•Bu yükümlülükler dolayısıyla tebliğ olunan idari para cezalarını tebliğ tarihinden itibaren 15 günlük süre içinde ödemeleri,

durumunda, tebliğ olunan cezanın ¼’lük kısmına isabet eden tutarın ¾’lük kısmını ödeyerek daha az tutarda ödeme yapma imkanları bulunmaktadır.

Konuya dair örnek vermek açıklayıcı olacaktır:

11.04.2023 tarihinde verilmesi gereken bir işe giriş bildirgesinin işverenlikçe internet ortamında 11.05.2023 tarihine kadar yani söz konusu 30 günlük süre içinde kendiliğinden verdiği kabul edildiğinde işverenliğe uygulanacak olan idari para cezası tutarı 1.008,00 TL olacaktır. Bu idari para cezasının işverenliğe 19.04.2023 tebliğ edildiği ve işverenliğin de tebliğ tarihinden itibaren 15 günlük süre içinde cezayı ödediğini varsayalım. Bu durumda işverenliğin ödeyeceği ceza tutarında yukarıda yer verilen hükümler doğrultusunda oldukça indirim söz konusu olacaktır. Buna göre ödenecek tutar şu şekilde hesaplanacaktır:

10.008 TL X ¾ = 7.506 TL normal olarak her İPC için yapılan % 25’lik peşin ödeme indiriminden sonraki tutardır. Bizim konumuzda ise indirim çok daha yüksek olup söz konusu İPC tutarının ¼’üne denk gelen tutar üzerinden hesaplanmaktadır. Dolayısıyla;

10.008 TL X ¼ = 2.502 TL,

2.502 TL X ¾ = 1.876,50 TL ödeme yapılacak tutar olarak bulunacaktır.

Böylece ilgili işveren, 7.506,00 yerine 1.876,50 TL ödemek suretiyle 5.629,50 TL daha az tutarda ödeme yapmak suretiyle bahse konu Kanun hükmünden yararlanmış olacaktır.

III- SONUÇ

Sonuç itibariyle, diğer belge/bildirgeler gibi İşe Giriş Bildirgesinin Kuruma verilmesi  için Kanunda bir süre öngörülmüş olup bu sürelerde verilmemesi halinde, 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesi uyarınca işverenlere idari para cezası uygulanmaktadır. 5510 sayılı Kanunun öngördüğü idari para cezaları asgari ücret üzerinden hesaplandığı için asgari ücretin her artışında ceza miktarları da otomatik olarak artmaktadır.

Bu doğrultuda, işe giriş bildirgesini yasal süresinde vermeyi unutan işverenlerin, haklarında uygulanan idari para cezasına  itiraz etmelerine gerek olmaksızın ve de işyeri kayıtlarında herhangi bir işlem yapmadan bu yükümlülüklerini 30 günlük süre içinde yerine getirmek ve ceza tutarını 15 günlük sürede ödemek şartıyla tebliğ olunan idari para cezaları tutarlarında hiç de azımsanmayacak oranda indirim uygulanmaktadır.

Serdar ADAY*

E-Yaklaşım / Temmuz 2023 / Sayı: 367

___________________________

* Sosyal Güvenlik Denetmeni