32 Sayılı Kararda yapılan değişiklik ile sözleşmelerin bir kısmının döviz veya dövize endeksli olarak yapılması kısıtlanmış idi. Ancak, özelikle yabancı ortaklı şirketler için bu döviz yasağı Tebliğ düzenlemesi sonrası oldukça daraltılmış oldu. Özellikle Tebliğin 16’ncı bendi bu yasakları oldukça daralttı.
Tebliğin 16’ncı bendine göre, dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.
Tebliğin bu hükmü uyarınca;
a- Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan;
-Şubeleri, temsilcilikleri, ofisleri, irtibat büroları vasıtasıyla,
-Doğrudan veya dolaylı olarak % 50 ve üzeri pay sahibi oldukları şirketleri vasıtasıyla,
b-Serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında, serbest bölgedeki şirketlerinin
taraf oldukları,
- İş sözleşmeleri ve
- Hizmet sözleşmelerinden kaynaklanan,
Sözleşme bedeli ile sözleşmede belirtilen veya öngörülen diğer ödemeleri, döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak düzenleyebileceklerdir. İş sözleşmesi ve hizmet sözleşmesinin ne anlama geldiğini özellikle hukukçular tartışmaktalar ama kanaatimiz iş sözleşmesi ve hizmet sözleşmesini dar anlamda değil daha geniş anlamda yorumlamak gerektiği yönündedir. Özellikle hizmet sözleşmesini KDV Kanununda yer alan hizmet tanımı kapsamında algılamak bu yasağın ruhuna daha uygun olacaktır.
Diğer yandan dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şubeleri, temsilcilikleri, ofisleri, irtibat büroları ya da doğrudan veya dolaylı olarak % 50 ve üzeri pay sahibi oldukları şirketleri vasıtasıyla yapacakları menkul mal alım satımında da sözleşmeler döviz veya dövize endeksli olarak düzenlenebilecektir.
Ancak dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şubeleri, temsilcilikleri, ofisleri, irtibat büroları ya da doğrudan veya dolaylı olarak % 50 ve üzeri pay sahibi oldukları şirketleri vasıtasıyla yapacakları;
- gayrimenkul satış ve kiralama sözleşmeleri ile
-iş makineleri dâhil taşıt satış ve kiralama sözleşmelerinde
sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.
Diğer yandan, Tebliğin 20’nci bendine göre, Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile doğrudan ya da dolaylı olarak sahipliklerinde bulunan şirketler Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirilir.
Buna göre bu kişiler döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşmeye taraf olamayacaklardır. Bunların Türkiye’de yerleşik olanlardan herhangi bir farkı bulunmayacaktır. Ekrem Öncü
