1. Giriş
Faaliyetleri KDV’ye tabi olmayan ya da KDV’den istisna olan firmaların mal veya hizmet alımı faturalarında yer alan KDV bu mükellefler tarafından gider veya maliyet unsuru olarak kayıtlara alınmaktadır. Bu işlemlere bağlı olarak sonra iade, fiyat farkı ya da kısmen veya tamamen iptal gibi bir işlem olması halinde düzenlenecek faturada KDV’nin ayrıca gösterip gösterilmeyeceği, gösterilmemesi halinde satıcının faturada ayrıca yer almayan bir KDV’yi indirim konusu yapıp yapamayacağı gibi konular uygula-mada tereddüt oluşturabilmektedir. Zira faaliyetleri KDV’den istisna olsa da bu mükellefler düzenleyecekleri bir faturada KDV’ye yer verirlerse KDV Kanunu’nun 8/2 maddesi uyarınca bu KDV’yi beyan etmekle mükellef olacaklardır.
KDVGUT’da konu faaliyetleri BSMV’ye tabi olan mükellefler açısından düzenlenmiş olsa da bu mükellefler dışında kalan ve faaliyetleri KDV’ye tabi olmayan ya da KDV’den istisna olan mükellefler için ayrıca düzenleme bulunmamaktadır.
Bu konu uygulamada özelgelere göre çözümlenmektedir. Ayrıca işlemler sadece mal iadesi ya da hizmetin iptali şeklinde olmayıp fiyat farkı faturaları şeklinde de karşımıza çıkabilmektedir.
Yazımızda KDVGUT’da ve özelgelerde yer alan açıklamalar kapsamında konuya dair görüşlerimize yer verilmektedir.
2. KDVGUT Düzenlemesi
KDV Genel Uygulama Tebliği’nin (KDVGUT) III/C-6.2 numaralı ve “Sadece BSMV Kapsamındaki İşlemleri Yapanların Satın Aldıkları Malları İadesinde ve Gerçekleşmeyen Hizmetlerde KDV Uygulaması” başlıklı bölümünde aşağıdaki düzenleme yer almaktadır.
“3065 sayılı Kanunun (17/4-e) maddesine göre KDV’den istisna olan Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) kapsamındaki işlemleri yapanların satın aldıkları malları kısmen ya da tamamen iade ettiklerinde ya da kendilerine karşı ifa edilen hizmetin bedelinde çeşitli nedenlerle “azalma” şeklinde bir değişiklik vuku bulduğunda, bu değişikliklere ilişkin KDV’nin, Kanun’un 35 inci maddesi gereğince düzeltilmesi konusunda aşağıdaki şekilde hareket edilmesi uygun görülmüştür.
Sadece BSMV kapsamındaki işlemleri yapanların KDV mükelleflerinden fatura ve benzeri belge karşılığında temin ettikleri malların kısmen veya tamamen iade edilmesi halinde iade amaçlı bir belge (dekont vb.) düzenlenerek bu belgede;
- Malın alış faturasının tarih ve numarası belirtilecek,
- İade edilen kısma ilişkin tutar KDV dâhil olarak gösterilecek,
- Belgeye, “İşbu belge… Tebliğin (III/C-6.2.) bölümüne göre iade edilen mallara ilişkin olarak düzenlenmiştir. % … KDV dâhildir.” açıklaması yazılacaktır.
Malın iadesine ilişkin bu belgede toplam bedel içerisinde gösterilen KDV malı iade eden BSMV mükellefi tarafından KDV beyannamesi ile beyan edilmez, gelir/kurumlar vergisi bakımından belgede yer alan KDV dâhil toplam bedel hasılat olarak dikkate alınır. Malın iade edildiği firma ise mal bedeli içindeki KDV tutarını iç yüzde yoluyla hesaplar ve genel hükümler çerçevesinde “indirilecek KDV” olarak dikkate alır.
Öte yandan, sadece BSMV kapsamındaki işlemleri yapanların fatura ve benzeri belge karşılığında temin ettikleri hizmetler ile ilgili olarak, işlemin kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi, işlemden hizmet ifası başlamadan veya bir kısım hizmet ifa edildikten sonra vazgeçilmesi gibi nedenlerle matrahta değişiklik meydana gelebilmektedir. Değişiklik matrahın tamamen ortadan kalkması ya da matrahta azalma şeklinde ortaya çıkabilmektedir. Bu durumlarda da KDV düzeltmesi yukarıdaki açıklamalara uygun olarak gerçekleştirilir.”
3. Örnek Özelgeler
İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 17.07.2014 tarih ve 21152195-35-02-430 sayılı özelgesinde serbest bölgede faaliyet gösteren bir mükellefe düzenleyeceği iade faturasında KDV konusu hususunda aşağıdaki görüş verilmiştir:
“Buna göre;
- Münhasıran serbest bölgede faaliyet gösteren ve dolayısıyla işlemleri katma değer vergisinden istisna olan işletmenizin fatura ve benzeri belge karşılığın-da temin ettiği malların kısmen veya tamamen iade edilmesi halinde, iade amaçlı bir belge (fatura vb.) düzenlenerek bu belgede; malın alış faturasının tarih ve numarasının belirtilerek, iade edilen kısma ilişkin tutarın KDV dâhil olarak gösterilmesi ve ‘% ... KDV dâhildir' açıklamasına yer verilmesi,
- Malın iadesine ilişkin bu belgede toplam bedel içerisinde gösterilen KDV'nin firmanız tarafından KDV beyannamesi ile beyan edilmemesi,
- Malın iade edildiği firma tarafından ise mal bedeli içindeki KDV tutarının iç yüzde yoluyla hesaplanarak genel hükümler çerçevesinde "İndirilecek KDV" olarak dikkate alınması gerekmektedir.”
Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 23.07.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.41.15.01-KDV-2012/6-155 sayılı özelgesinde bir sigorta şirketine aşağıdaki görüş verilmiştir.
“Sadece BSMV kapsamındaki işlemleri yapanların KDV mükelleflerinden fatura ve benzeri belge karşılığında temin ettikleri malların kısmen veya tamamen iade edilmesi halinde iade amaçlı bir belge (dekont vb.) düzenlenerek bu belgede;
- Malın alış faturasının tarih ve numarası belirtilecek,
- İade edilen kısma ilişkin tutar KDV dâhil olarak gösterilecek,
- Belgeye, "İşbu belge ...Seri No.lu KDV Tebliğinin ... bölümüne göre iade edilen mallara ilişkin olarak düzenlenmiştir. % ... KDV dâhildir." açıklaması yazılacaktır.
Malın iadesine ilişkin bu belgede toplam bedel içerisinde gösterilen KDV malı iade eden firma tarafından KDV beyannamesi ile beyan edilmeyecek, gelir/kurumlar vergisi bakımından belgede yer alan KDV dâhil toplam bedel hasılat olarak dikkate alınacaktır. Malın iade edildiği firma ise mal bedeli içindeki KDV tutarını iç yüzde yoluyla hesaplayacak ve genel hükümler çerçevesinde "indirilecek KDV" olarak dikkate alacaktır.
Öte yandan, sadece BSMV kapsamındaki işlemleri yapanların fatura ve benzeri belge karşılığında temin ettikleri hizmetler ile ilgili olarak, işlemin kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi, işlemden hizmet ifası başlamadan veya bir kısım hizmet ifa edildikten sonra vazgeçilmesi gibi nedenlerle matrahta değişiklik meydana gelebilmektedir. Değişiklik matrahın tamamen ortadan kalkması ya da matrahta azalma şeklinde ortaya çıkabilmektedir. Bu durumlarda da KDV düzeltmesi yukarıdaki açıklamalara uygun olarak mal iadelerinde olduğu gibi gerçekleştirilecektir.
Buna göre; Şirketinize, ... tarafından hatalı olarak düzenlenen faturada gösterilen KDV dahil tutar için, Şirketiniz tarafından …'e 116 Seri No.lu KDV Genel Tebliğindeki açıklamalar çerçevesinde iadeye ilişkin bir belgenin düzenlenmesi suretiyle işlemin düzeltilmesi mümkün bulunmaktadır.”
4. Örnek
KDV mükellefiyeti olmayan (A) A.Ş. 10.000 TL + 2.000 TL KDV ile toplan 12.000 TL’ye aldığı bir malzemeyi daha sonra iade etmiştir. İade faturasını KDV dahil 12.000 TL olarak düzenlemiş, KDV’yi ayrıca göstermemiş, gerekli detaylı açıklamaya faturasında yer vermiştir.
(A) A.Ş. kayıtları:
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 12.000
320 SATICILAR 12.000
320 SATICILAR 12.000
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 12.000
Satıcının kayıtları:
120 ALICILAR 12.000
600 YURTİÇİ SATIŞLAR 10.000
391 HESAPLANAN KDV 2.000
610 SATIŞTAN İADELER 10.000
191 İNDİRİLECEK KDV 2.000
120 ALICILAR 12.000
5. Sonuç
Yazımızda yer verilen KDVGUT düzenlemesi ve örnek özelgeler kapsamında, faaliyetleri KDV’den istisna olan ya da KDV’ye tabi olmayan mükelleflerin aldıkları mal veya hizmete ilişkin düzenleyecekleri iade faturasında KDV’yi ayrıca göstermeyecekleri, faturayı KDV dahil olarak düzenleyecekleri, BSMV mükelleflerinin KDVGUT’da yer verilen açıklamalara birebir faturalarında yer vermeleri gerektiği, BSMV mükellefleri dışında kalan ve faaliyetleri KDV’ye tabi olmayan mükelleflerin ise yazımızdaki örnek özelgede yer verilen açıklamalara iade faturalarında yer verilmesi gerektiği, bu kapsamda düzenlenecek faturalara istinaden satıcıların iç yüzde yoluyla KDV’yi ayrıştırmak suretiyle tespit edecekleri ve kayıtlarına indirim olarak alabilecekleri sonucuna ulaşılmaktadır. Bu yaklaşımın iade ve hizmet iptali faturaları dışında fiyat farkı faturaları için de uygulanabilir olduğu görüşündeyiz. Diğer taraftan 10.07.2023 tarihinden geçerli olmak üzere genel KDV oranı %18’den %20’ye yükseltilmiş, %8 olan indirimli oran %10’a yükseltilmiştir. Bu kapsamda, %18’den alınan bir malın iade edilmesi halinde yukarıda yer verilen bilgiler kapsamında düzenlenen faturada ilgili ifadenin sonuna “%18….dahildir” yazılacaktır. Keza %18’den alınan bir malın iade faturasında da %18 oranı geçerli olacaktır. (%8’den alınan bir işlemin iadesinde ise %8 uygulanacaktır.)
Yazar: Güray Öğredik
