1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 55/3’üncü maddesine göre, çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslara göre belirlenen kooperatiflerin yönetim kurulu üyeleri ve yedeklerinin ve yine aynı kanunun 65/3’üncü maddesine göre aynı kooperatiflerin denetleme organı üyeleri ve yedeklerinin, seçilmelerini takiben en geç dokuz ay içinde kooperatifçilik eğitim programını tamamlamaları şarttır.
Kooperatif organlarına seçilenlerin alması gereken kooperatifçilik eğitimi konusunda süreci düzenlemek üzere 14.01.2022 tarihli Resmi Gazete’de “Kooperatifçilik Eğitimi Yönetmeliği” yayımlanmıştır.
1163 sayılı Kanun’un ilgili maddelerinde yapılan değişiklikle organ üyeliği için eğitim şartı getirilmesine rağmen bu şarta uyulmaması halinde ne olacağı açık bir şekilde düzenlenmemiştir.
Antalya Milletvekili Atay Uslu ve 76 milletvekilinin vermiş olduğu ve 1163 sayılı Kanun’da değişiklik öngören Kanun Teklifi’nde yer alan 5’inci madde aynen,
“Çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslara göre belirlenen kooperatiflerin yönetim kurulu üyeleri ve yedeklerinin, seçilmelerini takiben en geç dokuz ay içinde kooperatifçilik eğitim programını tamamlamaları şarttır. Süresi içerisinde eğitim şartını sağlayamayanların üyeliği düşer. Eğitim programına ilişkin usul ve esaslar ile buna tabi olacak kooperatifler ilgili bakanlıkların görüşü alınarak Ticaret Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir”
şeklinde olup Sanayi, Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nun kabul ettiği metin de aynı kalmıştır.
Ancak TBMM’de yapılan görüşmeler sırasında Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na sunulan ve gerekçesi “Önergeyle, eğitim zorunluluğunun sonucunda üyeliğin düşmesine ilişkin hükmün metinden çıkarılması öngörülmektedir.” şeklinde olan “Görüşülmekte olan 283 sıra sayılı Kanun Teklifi’nin çerçeve 5’inci maddesiyle 1163 sayılı Kanun’un 55’inci maddesine 2’nci fıkrasından sonra gelmek üzere eklenen fıkranın ikinci cümlesinin madde metninden çıkarılmasını arz ve teklif ederiz” yönündeki önergenin kabul edilmesiyle “Süresi içerisinde eğitim şartını sağlayamayanların üyeliği düşer” ifadesi kaldırılmış ve teklif bu haliyle kanunlaşmıştır.
Yasa koyucunun iradesi dikkate alındığında eğitim şartını yerine getirmeyen organ üyelerinin üyeliğinin düşmesinin istenilmediği anlaşılmaktadır.
Kanun değişikliğine göre kooperatifçilik eğitimi, yönetim kuruluna seçilme şartı değil ancak bu organlara seçilenlere, seçildikten sonra verilen bir ödev/görev olduğu için eğitimin tamamlanmaması halinde kooperatif organ üyeleri için öngörülen sorumluluğun yerine getirilmemesi söz konusu olacaktır.
Anılan Yönetmeliğin “Kooperatifçilik eğitiminin izlenmesi ve takibi” başlıklı 19’uncu maddesinde;
“Bu Yönetmelik gereğince kooperatifçilik eğitimi alması zorunlu üyelerin süresi içinde eğitim alıp almadıklarının denetimi il müdürlükleri tarafından yapılır. Bu denetimlerden sonra il müdürlükleri tarafından eğitim şartını sağlamayan üyelere gerekli uyarılar yazılı olarak yapılır”
denilerek bu sürecin takip edileceği vurgulanmıştır.
Bununla birlikte, uyarı yazılarını dikkate almayan organ üyeleri için nasıl bir yaptırım uygulanacağı ilgili Kanun ve Yönetmelikte açık bir şekilde belirlenmemiştir. Diğer bir ifadeyle kooperatif organlarına seçilenler için 9 ay içinde kooperatif konusunda eğitim alınması zorunluluk olarak düzenlenmesine rağmen bu zorunluluğa uymayanlar için Ticaret İl Müdürlüklerinin üyelere yazılı uyarı yapması dışında bir yaptırım öngörülmediği ilk bakışta söylenebilecektir.
Ancak eğitim şartını yerine getirmeyenlerin İl Müdürlüğü tarafından tespit edilmesi halinde yapılacak yazılı uyarıya rağmen bu şartın yerine getirilmemesi halinde Bakanlık talimatlarına uyulmaması gündeme gelecektir.
Kooperatifler Kanunu’nun “E) Teftiş ve denetleme” başlıklı 90’ıncı maddesinde;
“İlgili bakanlık; kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği’nin işlem ve hesaplarını ve varlıklarını müfettişlere, kooperatif kontrolörlerine veya denetim için görevlendirilecek olan personele denetlettirebilir.
(…)
Birinci fıkradaki teşekküller, denetim sonuçlarına göre ilgili bakanlıkça verilecek talimata uymak zorundadırlar. Yapılan denetimler sonucunda, kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği’nin ve bunların iştiraklerinin yönetim kurulu üyeleri ile üst düzey yöneticilerinin, hukuka açıkça aykırı eylem ve işlemlerinin tespit edilmesi durumunda, ilgili Bakanlık, kamu yararı ve hizmet gerekleri dikkate alınarak gecikmesinde sakınca görülen hallerde ileride telafisi güç veya imkânsız zararlara yol açılmasının engellenmesi amacıyla bu kişilerin görevlerine tedbiren son verebilir. Bu durumda ilgili Bakanlık, bir yıl içerisinde olağanüstü genel kurul toplantısının yapılması için gerekli tedbirleri alır.”
hükmüne yer verilmiştir.
Anılan kanunun Ek 2/2 maddesinde de;
“2. (…) 90’ıncı maddenin üçüncü fıkrasına aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri dokuz aya kadar hapis ve otuz günden üçyüz güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılırlar” denilmiştir.
1163 sayılı Kanun ve bahse konu Yönetmelik bir bütün olarak değerlendirildiğinde, kooperatif organlarına seçilenler için 9 ay içinde kooperatifçilik eğitimi alınmasının bir zorunluluk olduğu, bu zorunluluğa uyulup uyulmadığının Ticaret İl Müdürlükleri tarafından denetleneceği, denetleme sonrasında eğitim şartını sağlamayan üyelere gerekli uyarıların yazılı olarak yapılacağı, bu uyarıya rağmen eğitim şartını tamamlamayanların 1163 sayılı Kanun’un 90’ıncı maddesinde düzenlenen “denetim sonuçlarına göre ilgili bakanlıkça verilecek talimata uymak zorundadırlar” hükmüne aykırı davranmış olacağı ve dolayısıyla yine 1163 sayılı Kanun’un Ek 2/2 maddesine göre “90’ıncı maddenin üçüncü fıkrasına aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri dokuz aya kadar hapis ve otuz günden üçyüz güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılırlar” yaptırımı ile karşı karşıya kalabileceği sonucuna varılabilecektir.Ümit IŞIK - Ticaret Başmüfettişi
