Çalışma ilişkileri açısından bir iş sözleşmesinin kurulması kadar sona ermesi de olağan bir durumdur. Ancak bu olağan durumun, mevzuata ve prosedürlere uygun sonuçlandırılmaması halinde, işçi ve işveren taraf için hiç de istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabilmektedir. İşten çıkarma prosedürleri içerisinde en önemli başlıklardan birisi ise işten çıkarma nedeninin tespiti ve buna uygun SGK kodunun seçilmesidir. Bu makalemizde SGK işten çıkış kodları ve işten çıkarmalarda kodlarla ilgili dikkat edilmesi gereken hususlar üzerinde duracağız.
SGK çıkış kodu nedir?
Bir işveren tarafından işe başlatılan sigortalı Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirildiği gibi, işten ayrılan/çıkarılan kişinin de en geç 10 gün içerisinde SGK’ya bildirilmesi gerekir. Bu bildirim Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan (Ek-5) Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesi ile yapılır. Söz konusu bildirgenin (16) numaralı bölümüne sigortalının işten ayrılış kodu yazılmaktadır. Bu kod, aynı bildirgenin arka sayfasında yer alan ve aşağıda yer verdiğimiz listeden seçilmektedir. Sigortalının işten çıkış sebebi listede yer alan sebeplerden hangisine uyuyorsa, o kodun seçilmesi ve bildirgede (16) numaralı kutucuğa yazılması gerekmektedir.
2017 Yılında Geçerli İşten Çıkış Kodları
1- Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi
2- Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi
3- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa)
4- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi
5- Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi
8- Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle
9- Malulen emeklilik nedeniyle
10- Ölüm
11- İş kazası sonucu ölüm
12- Askerlik
13- Kadın işçinin evlenmesi
14- Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması
15- Toplu işçi çıkarma
16- Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer işyerine nakli
17- İşyerinin kapanması
18- İşin sona ermesi
19- Mevsim bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa "4" nolu kod kullanılır)
20- Kampanya bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa "4" nolu kod kullanılır)
21- Statü değişikliği
22- Diğer nedenler
23- İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih
24- İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih
25- İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih
26- Disiplin Kurulu kararı ile fesih
27- İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih
28- İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih
29- İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih
30- Vize süresinin bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa "4" nolu kod kullanılır.)
31- Borçlar Kanunu, Sendikalar Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih
32- 4046 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih
33- Gazeteci tarafından sözleşmenin feshi
34- İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih
36- OHAL/KHK
37- KHK ile Kamu Görevinden Çıkarma
Çıkış Kodu Neden Önemlidir?
Çıkış kodunun seçimi basit bir formalite değildir. Aksine, hem işveren hem de işçi için önemli sonuçları olan bir işlemdir. İşçinin kıdeme bağlı hakları, fesih sonrası takip edeceği yol ve işsizlik ödeneği alıp alamayacağı gibi hususlar doğrudan çıkış koduyla ilgilidir. Hatalı bir kod seçimi, işçiyi veya işvereni mağdur edebileceği gibi her iki tarafı karşı karşıya getirebilecektir. Hatanın düzeltilmesi mümkün olmakla birlikte, bu da ayrı bir uğraş gerektirecektir. Dolayısıyla SGK çıkış kodu seçilirken dikkatli olunması gerekmektedir.
Çıkış Kodu Seçilirken Nelere Dikkat Edilmelidir?
SGK çıkış kodu seçilirken dikkat edilmesi gereken temel husus, fiili duruma en uygun kodun seçilmesidir. Yani kod seçiminde esas olan iş sözleşmesinin sona ermesine sebep olan durumdur. Dolayısıyla çıkış kodunun da bu sebeplere en uygun şekilde seçilmesi gerekir. Şimdi sırasıyla hangi kodun hangi durumlarda seçileceğine bakalım. Tablo, iskanunu.com
Not; Tablo’ daki; 3 nolu çıkış kodunda ki ihbar tazminatı İŞVEREN açısından geçerlidir.
1- Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi: İş Kanunu 15. maddesi, işçi ve işveren arasında 2 aya kadar deneme süresi belirlenmesine izin vermektedir. Bu süre toplu iş sözleşmeleriyle 4 aya kadar çıkarılabilmektedir. Deneme süresi içerisinde taraflar bildirim süresine gerek kalmaksızın ve tazminatsız olarak iş sözleşmesini sona erdirebilmektedir. Eğer deneme süresi içerisinde veya sonunda sözleşme işveren tarafından sonlandırılmışsa, SGK çıkış kodu olarak bu kod seçilecektir. Bu kodla çıkış yapılması halinde işçiye işsizlik sigortası yardımları yapılmayacaktır.
2- Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi: Deneme süresi içerisinde veya sonunda sözleşme işçi tarafından sona erdirilmişse bu kod seçilecektir. Bu kodun seçilmesi halinde yine işçiye tazminat ödenmeyecek ve işsizlik sigortası yardımları yapılmayacaktır.
3- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa): İşçi - işveren arasındaki sözleşme belirsiz süreli ise ve işçi tarafından sona erdirilmişse bu kod seçilecektir. İşçi tarafından fesihte herhangi bir neden gösterilmemişse bu kod seçilecek, ancak (23), (24) veya (25) numaralı kodlarda belirtilen nedenlerden birisi belirtilmiş ise söz konusu kodlar seçilecektir. (3) numaralı kodun seçilmesi halinde işçi işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanamayacaktır.
4- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi: Belirsiz süreli iş sözleşmesi işveren tarafından feshediliyor ve haklı bir neden bildirilmiyorsa bu kod seçilecektir. İşçinin kıdeme bağlı haklarının ödenerek çıkarıldığı durumlarda bu kod seçilir ve işçi işsizlik sigortası yardımlarına da hak kazanır.
5- Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi: İş sözleşmesi belirli süreli ise, sürenin dolmasıyla birlikte sözleşme kendiliğinden sona ermiş olmaktadır. Bu durumda bu kod seçilecek ve işçi işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanacaktır.
8- Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle: İşçi sosyal güvenlik kurumlarından emekli aylığına veya toptan ödemeye hak kazanacak şekilde işten ayrılıyorsa bu kod seçilir. İşçinin normal emekliliği halinde bu kod seçilecek, malulen emeklilik durumunda ise (9) numaralı kod seçilecektir. Engelli raporuyla erken emeklilik ile malulen emeklilik birbirinden farklı olup, engelli raporuyla emekli olan kişiler için de bu kod (8) seçilecektir. Bu kodla çıkış yapılması halinde kişiye kıdeme bağlı hakları ödenecek ancak işsizlik sigortası yardımları yapılmayacaktır.
9- Malulen emeklilik nedeniyle: En az %60 oranında iş göremezlik raporu alan işçi, prim günü şartını da yerine getirilmiş olması halinde malulen emekli olabilmektedir. Malulen emekli olarak işten ayrılan işçi için bu kod seçilecek, kıdeme bağlı hakları ödenecek fakat işçi işsizlik sigortası yardımlarından yararlanamayacaktır.
10- Ölüm: İşçinin ölümü halinde çıkış kodu olarak bu kod seçilecektir.
11- İş kazası sonucu ölüm: İşçinin ölümü iş kazasına bağlı olarak gerçekleşmişse bu kod seçilecektir. Ancak işçinin ölümünün iş kazasına bağlı olup olmadığı henüz bilinmiyorsa bu kod yerine (10) numaralı kod seçilecektir.
12- Askerlik: İşçi askerlik görevini yerine getirmek üzere işten ayrılmışsa bu kod seçilecektir.
13- Kadın işçinin evlenmesi: 1475 sayılı İş Kanunu, kadın işçiye evlilik sebebiyle iş akdini feshetme ve tazminat alma hakkı tanımıştır. Kadın işçi evlendiği tarih itibariyle bir yıl içerisinde evlilik gerekçesiyle iş akdini feshetmişse, çıkış kodu olarak bu kod seçilir. Ancak kadın işçi bu kodla çıkış yapılması halinde işsizlik sigortası yardımları alamayacaktır.
14- Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması: Çalışanların emeklilik için sağlamaları gereken prim günü, sigortalılık süresi ve yaş olmak üzere üç şart bulunmaktadır. Bir çalışan, yaş dışında prim günü ve sigortalılık süresi şartlarını sağlamışsa ve bunları sağladığına dair yazılı belgeyi SGK’dan alarak işverene ibraz etmişse, kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilmektedir. Bu durumda çıkış kodu olarak bu kodun seçilmesi gerekmektedir. Bu kodla çıkarılan işçi işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanamayacaktır.
