Milletçe yaşadığımız zor günlerin ardından karşıladığımız Ramazan Bayramı'nı umutla geçirmek ve her zaman olduğu gibi tüm zorlukların üstesinden birlikte gelmek dileğiyle... Ramazan Bayramı'nız mübarek olsun.

Kadın işçi hamileliğin 32. haftasından itibaren doğum iznine ayrılır. Ancak bazı durumlarda doktor raporu ile 37. haftaya kadar çalışılabilir. Normal şartlarda doğum için 40 hafta baz alınırken hayatın olağan akışı içerisinde erken doğumda olabilmekte böyle bir durumda işçi ve işveren ne yapmalıdır?

➡ İşçiye normal şartlarda 8 hafta doğum öncesi 8 hafta doğum sonrası toplamda 16 hafta doğum izni verilir. Doğum öncesi iznin erken sonlanması halinde yani doğumun gerçekleşmesi halinde doğum öncesi kullanılmayan izin doğum sonrasına aktarılır.

➡37. Haftaya kadar çalışabilir raporu olan işçi bu sürede erken doğum yapması halinde doğum itibariyle çalışabilir raporu son bulup doğumdan itibaren doğum sonrası izin başlayacaktır. Kullanılmayan izin doğum sonrasına aktarılacaktır.

Sonuç:
☑ Doğum öncesi iznin tam kullanılması halinde doğum sonrası en fazla 8 hafta izin kullanılabilir.
☑Çoğul gebelikte doğum öncesi 2 hafta ek izin kullandırılır. Yani doğum öncesi 10 hafta olacaktır.
☑Doğum öncesi iznin erken doğum nedeniyle sonlanması halinde kullanılmayan bakiye izin doğum sonrasına aktarılır.
☑37. haftaya kadar çalışabilir raporu olmayan işçinin 32. haftadan itibaren doğum iznine ayrılması ve çalıştırılmaması gerekir.
☑Doğumun gerçekleşmesinin ardından erkek işçinin 5 gün babalık izni hakkı var. Bunun için doğum raporu ve dilekçe ile işverene başvurulur.
☑Emzirme ödeneği SGK tarafından verilmekte olduğu için İşveren tarafından ödenmez. Annenin çalışması halinde anneye, çalışmaması halinde babaya ödenir. Hastanenin emzirme ödeneği raporunu düzenlemesi yeterli (diğer şartlar sağlanıyorsa)

Not: Erken doğum nedeniyle doğum öncesi iznin veya çalışabilir raporunun bitip doğum sonrası iznin başlaması gerekir. Sistemsel aksaklıklar için ilgili hastanenin rapor servisi ile görüşülebilir.

MURAT DELİP

İş Hukuku | Bordrolama | İK Teknolojileri | Kişisel Gelişim | İçerik Üreticisi

I- GİRİŞ

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun (KVK'nın)([1]) 6. maddesine göre, kurumlar vergisi, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanır. KVK’nın 6. maddesine göre, kurum kazançlarının vergilendirilmesinde net kazanç esası geçerlidir.

KVK’nın 6. maddesine göre, kurum kazancı ticarî kazanç gibi hesaplanır. Kurum kazancının tespitinde kurumlar vergisi mükellefleri KVK’nın 8. maddesinde bentler halinde sayılan giderleri de ayrıca hâsılatından indirim konusu yapabilir. İndirim konusu yapılabilecek giderler bu madde hükmünde 5 (beş) bent hâlinde sayılmıştır.

KVK’nın 9. maddesinde ise önemli bir mahsup kalemine yer verilmiştir. KVK’nın 9. maddesinde zarar mahsubu esasları düzenlenmiştir. Tam ve dar mükellefiyete tâbi kurumlar geçmiş yıllarda meydana gelen zararlarını belirli şartlar altında indirim konusu yapabilir.

KVK’nın 9. maddesi esas alındığında, zarar mahsubunun yapılacağı hesap dönemi ile ilgili olarak mükellefler tereddüt yaşamaktadır. Bu nedenle, tarafımıza bu konuda yöneltilen sorulara cevap vermek adına bu makalemizde öncelikle, KVK’nın 9. maddesine göre zarar mahsubu esasları üzerinde durulacaktır. Daha sonra kurumların geçmiş yıl zararlarını hangi hesap döneminde indirim konusu yapabilecekleri hususu Maliye Bakanlığı muktezaları ve Danıştay Kararları esas alınmak suretiyle tartışılacak ve konu hakkındaki kişisel düşüncemize yer verilecektir.

II- KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNUN 9. MADDESİNE GÖRE ZARAR MAHSUBU

KVK’nın 9’uncu maddesi, bu maddenin madde gerekçesinde yer alan açıklamalar ve 1 seri numaralı Kurumlar Vergisi Genel Tebliği'nde([2]) yer alan düzenlemeler esas alındığında kurumlarda zarar mahsubu esaslarını aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür:

A- ZARAR MAHSUBU YAPABİLECEK MÜKELLEFLER

KVK’nın 9. maddesinde zarar indirimi yapabilecek mükelleflerle ilgili olarak tam veya dar mükellef ayrımı yapılmamıştır. Bunun bir sonucu olarak da gerek tam, gerekse dar mükellefiyete tâbi kurumlar zarar mahsubu yapabilir. Aksi bir durum vergilendirmede eşitlik ilkesine aykırıdır.

Örneğin, kanunî ve iş merkezi yurt dışında bulunan yabancı bir şirket tarafından Türkiye’de açılan yabancı bir şube, kurumlar vergisi matrahının tespitinde, kurumlar vergisi beyannamesinde her yıla ilişkin tutarlar ayrı ayrı gösterilmek şartıyla madde hükmünde belirtilen zararları indirim konusu yapabilir.

B- ZARAR İNDİRİMİ YAPILABİLMESİ İÇİN TEMEL ŞART

KVK’nın 9. maddesine göre, tam veya dar mükellefiyete tâbi kurumların madde hükmünde belirtilen yurt içi veya yurt dışı faaliyetlerden doğan zararları indirim konusu yapabilmesi için geçmiş yıllara ait zarar tutarının kurumlar vergisi beyannamesinde her yıla ilişkin ayrı ayrı gösterilmesi şarttır.

6 seri numaralı 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Sirküleri’nde de belirtildiği üzere, mükellefler tarafından geçmiş yıllara ait zararların mahsubu esnasında en eski yıla öncelik verilecek, aynı yıla ilişkin zarar mahsubunda ise, istisnadan kaynaklanan zarar tutarı öncelikle mahsup edilecektir.

C- İNDİRİM KONUSU YAPILABİLECEK ZARARLAR

KVK’nın 9. maddesinde, zarar indirimi kurumların Türkiye’deki faaliyetleri neticesinde oluşan zararlar ile yurt dışı faaliyetlerinden doğan zararlar için ayrı ayrı düzenlenmiştir. Tam veya dar mükellefiyete tâbi kurumların beyanname üzerinden indirim konusu yapabileceği zararları aşağıdaki gibidir.

1. Türkiye’deki Faaliyetler Neticesinde Oluşan Zararların İndirimi

KVK’nın 9. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (a) bendine göre, kurumlar, beş yıldan fazla nakledilmemek şartıyla geçmiş yılların beyannamelerinde yer alan zararları indirim konusu yapabilir. Mükellefler geçmiş yıl zararlarını belirli bir süre içerisinde mahsup edemedikleri takdirde, oluşan zarar sermayede meydana gelen zarar (azalma) olarak değerlendirilir. Buna ilişkin olarak KVK’nın 9’uncu maddesinin madde gerekçesinde aşağıdaki açıklamaya yer verilmiştir:

“Maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile kurumlar vergisi beyannamesinde yer alan zararların beş yıldan fazla nakledilmemek şartı ile izleyen yıl kazançlarından indirilebilmesine imkan sağlanmaktadır. Zarar mahsubu belirli bir süre içinde gerçekleştirilemediği takdirde, oluşan zarar işletme zararı olarak değerlendirilmemekte ve sermayede meydana gelen zarar olarak dikkate alınmaktadır. Zararın, işletme zararından çıkıp sermayede kesin eksilme sayılması için beş yıllık bir süre öngörülmüştür. Mükelleflerce bir hesap dönemi içerisinde oluşan zarar beş hesap dönemi boyunca oluşacak kârlarla mahsup edilemiyorsa, o zarar artık sermayede meydana gelen bir eksilme olarak değerlendirilmekte ve mahsup imkanı ortadan kaldırılmaktadır.”

KVK’nın 9. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (a) bendinde ayrıca özel olarak, KVK’nın 20. maddesi kapsamında devir veya tam bölünme işlemi nedeniyle zarar indirimi düzenlenmiştir. Kanun’un madde gerekçesinde de ifade edildiği üzere bunun temel amacı, bünyesinde zarar oluşan firmaları ekonomiye tekrar kazandırmaktır.

Buna göre, devralan kurumlar, kendi bünyelerinde oluşan zararların yanı sıra; KVK’nın 20. maddesinin birinci fıkrası çerçevesinde belirli şartlar altında devralınan kurumların devir tarihi itibarıyla öz sermaye tutarını geçmeyen zararları indirim konusu yapabilir.

Tam bölünme hâlinde ise, kurumların, belirli şartlar altında KVK’nın 20. maddenin ikinci fıkrası kapsamında gerçekleştirilen tam bölünme işlemi sonucu bölünen kurumdaki öz sermayesinin devralınan tutarını geçmeyen ve devralınan kıymetle orantılı zararların indirim konusu yapılması mümkündür.

Devir veya tam bölünme hâlinde zarar indirimi yapılabilmesi için geçerli olan şartlar şunlardır:

1- Kurumların son beş yıla ilişkin kurumlar vergisi beyannamelerinin kanunî süresinde vermiş olması.

2- Kurumların devraldığı kurumun faaliyetine devir veya bölünmenin meydana geldiği hesap döneminden itibaren en az 5 (beş) yıl süreyle devam edilmesi.

KVK’nın madde gerekçesinde de belirtildiği üzere, "devralınan kurumun faaliyetine devam" şartı, "aynı sektörde faaliyet gösterme" şartından daha dar kapsamlı bir şarttır. Devir alan kurum zarar mahsubu olanağını elde ettikten sonra devir aldığı kurumun herhangi bir şekilde faaliyetinin sınırlandırılmaması gerekir. Faaliyetin, zarar mahsubu yapıldıktan sonra arızî hâle getirilmesi veya sona erdirilmesi hâlinde zarar mahsubu uygulamasından yararlanılması mümkün değildir.

Devir veya tam bölünme hâlinde zarar indiriminin yapılabilmesi için gerekli olan yukarıdaki şartların ihlâli hâlinde, zarar mahsupları nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler için vergi ziyaı doğmuş sayılır. Zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler vergi ziyaı cezası ile birlikte ilgili kurumdan tahsil edilir.

2. Kurumların Yurt Dışı Faaliyetlerden Doğan Zararlarının İndirim Konusu Yapılması Esasları

KVK’nın 9. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (b) bendine göre, belirli şartlar altında yurt dışında da faaliyet gösteren kurumların yurt dışı faaliyetleri neticesinde doğan zararların da indirim konusu yapılması mümkündür. Ancak Türkiye'de kurumlar vergisinden istisna edilen kazançlarla ilgili olan zararların indirim konusu yapılması mümkün değildir.

Kurumların yurt dışı faaliyetleri (şube veya diğer birimleri) neticesinde ortaya çıkan zararları indirim konusu yapabilmesi için aşağıdaki şartların gerçekleşmesi gerekir:

1- Faaliyette bulunulan ülkenin vergi kanunlarına göre beyan edilen vergi matrahlarının zarar dâhil, her yıl o ülke mevzuatına göre denetim yetkisi verilen kuruluşlarca rapora bağlanması,

2- Denetim kuruluşlarınca hazırlanacak raporun aslı ile tercüme edilmiş bir örneğinin Türkiye'deki ilgili vergi dairesine ibrazı.

KVK’nın 9. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (b) bendi uyarınca yapılacak zarar indirimi için denetim kuruluşlarınca hazırlanacak rapora ilişkin şekli şartlara da yer verilmiştir. Kanun düzenlemesi gereğince denetim kuruluşlarınca hazırlanacak raporun ekinde yer alan vergi beyanlarının, bilânço ve gelir tablosunun, o ülkedeki yetkili malî makamlarca onaylanması zorunludur.

Kurumların faaliyette bulunduğu yurt dışındaki ülkenin mevzuatında denetim kuruluşu şeklinde bir kuruma yer verilmemesi durumunda her yıla ait vergi beyannamesinin, o ülke yetkili makamlarından alınan birer örneğinin mahallindeki Türk elçilik ve konsoloslukları, onaylatılarak, aslının ve tercüme edilmiş bir örneğinin ilgili vergi dairesine ibrazı yeterlidir.

Yurt dışında faaliyet gösterilen ülkede bir Türk elçiliği ve konsolosluğu yoksa ilgili ülkede Türk menfaatlerini koruyan ülkenin aynı mahiyetteki temsilcilerine onaylatılarak, aslının ve tercüme edilmiş bir örneğinin ilgili vergi dairesine ibrazı durumunda da zarar indirimi yapılması mümkündür.

Yurt dışı zararların kurumlarca Türkiye’de indirim konusu yapılması fakat indirim konusu yapılan zararların ilgili ülkede de mahsup edilmesi veya gider yazılması durumunda, kurumlarca Türkiye’de verilecek beyannameye mahsup veya gider yazılmadan önceki yurt dışı kazanç tutarının dâhil edilmesi gerekir.

Sonuç itibariyle; KVK’nın 9. maddesi, bu maddenin madde gerekçesinde yer alan açıklamalar ve 1 seri numaralı Kurumlar Vergisi Genel Tebliği'nde yer alan düzenlemeler tetkik edildiğinde görüleceği üzere, kurumların, geçmiş yılların beyannamelerinde yer alan zararları mutlaka ilgili yıl için verilecek kurumlar vergisi beyannamesinde indirim konusu yapmaları zorunlu değildir.

İlgili mevzuat metinleri yorumlandığında bu şekilde bir sonuca ulaşılması mümkünken, konu ile ilgili olarak Maliye Bakanlığı tarafından verilmiş ve aşağıda ayrıntısı irdelenecek muktezalarda aksi yönde açıklamalar yapılmıştır. Bu konunun tekrar gözden geçirilmesinde fayda olduğunu düşünüyoruz.

Kişisel kanaatimize göre, mevzuatımızda aksi yönde bir düzenleme olmadığı için, kurumlar, vergi plânlaması yapmak suretiyle 5 (beş) yıldan fazla nakledilmemek şartıyla geçmiş yılların beyannamelerinde yer alan zararları istedikleri hesap döneminde indirim konusu yapabilir. Ancak uygulamada bu yöndeki tereddütlerin ortadan kaldırılması adına bu konuda 1 seri numaralı Kurumlar Vergisi Tebliği’nde özel olarak düzenleme yapılması gerekir.

III- MUKTEZALAR VE DANIŞTAY KARARLARINA GÖRE KONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Konu ile ilgili olarak özel arşivimizde yedi adet mukteza tespit edilmiştir. Konu ile ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilmiş olan 23.09.2010 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 9-366 sayılı muktezada özet olarak aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir:

“İlgide kayıtlı dilekçenizde, 2007 yılı kurumlar vergisi matrahından indirim konusu yapılması unutulan 2006 yılı zararının 2008 yılı kurumlar vergisi matrahından indirim konusu yapılıp yapılmayacağı hakkında Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.

…

Buna göre, 2007 yılı kurumlar vergisi beyannamesinde indirim imkanı olduğu halde kurum kazancından indirim konusu yapılmayan 2006 yılı zararının, 2008 yılı kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılması mümkün olmayıp, 2007 yılı kurumlar vergisi beyannamesinin düzeltilmesi yoluyla 2007 kurumlar vergisi matrahının tespitinde de indirimi mümkün değildir.”

Konu ile ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilmiş olan 11.10.2010 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 9-405 sayılı muktezada özet olarak aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir:

“İlgide kayıtlı özelge talep formu ve eklerinin tetkikinde, (…) Vergi Dairesi Müdürlüğü'nün (…) vergi kimlik numarasında kayıtlı mükellefi olduğunuz, 2004 hesap döneminde 73.389,43 TL zarar, 2005 hesap döneminde 11.454,21 TL zarar beyan ettiğiniz, 2004 hesap dönemi zararınızı sehven 2005 hesap dönemi kurumlar vergisi beyannamesinde göstermediğiniz, 2006 hesap döneminde kar elde etmeniz nedeniyle 2004 ve 2005 hesap dönemlerinde doğan zararları bu dönemde mahsup ettiğiniz, vergi dairenizce tarafınıza yapılan sözlü açıklamada 2004 dönem zararının 2005 dönem beyannamesinde yazılmamış olması nedeniyle sözü edilen zarar tutarından feragat edildiğinin kabul edilmesi, dolayısıyla ilgili zarar tutarının 2006 beyannamesinde mahsup edilmemesi gerektiğinin bildirildiği belirtilerek, 2004 hesap dönemi zararının 2006 hesap dönemi kurumlar vergisi beyannamesinde mahsup edilip edilemeyeceği konusunda Başkanlığımız görüşleri sorulmaktadır.

…

Buna göre, 2004 hesap dönemi zararının 2006 hesap dönemi kurumlar vergisi matrahından indirilebilmesi için, 2005 hesap dönemi kurumlar vergisi beyannamesinde ayrıca gösterilmesi gerekmektedir.

Bu çerçevede, 2005 hesap döneminde zarar beyan etmeniz nedeniyle, bu dönem için verilecek olan bir düzeltme beyannamesiyle 2004 yılı zararı olarak gösterilen tutarın 2005 hesap dönemi beyannamesinde gösterilmesi şartıyla, 2004 yılına ilişkin söz konusu zarar tutarının 2006 yılı kurumlar vergisi matrahından indirim konusu yapılması mümkündür.”

Konu ile ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilmiş olan 11.05.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 9-493 sayılı muktezada özet olarak aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir([3]):

“İlgide kayıtlı dilekçenizde, (…) Vergi Dairesi Müdürlüğünün (…) vergi kimlik numarasında kayıtlı mükellefi olarak faaliyet gösterdiğinizi belirterek; 2006 takvim yılı beyannamenizden doğan ve sehven 2007 takvim yılı kurumlar vergisi beyannamesinde indirime konu edilmeyen zararın düzeltme yolu ile indirime konu edilip edilemeyeceğine ilişkin Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.

…

Buna göre, ilgili hesap döneminde kazanç olmasına ve indirim konusu yapılabilecek geçmiş yıl zararı bulunmasına rağmen geçmiş yıl zararlarını dikkate almayan mükelleflerin, bu dönemi izleyen yıllarda söz konusu geçmiş yıl zararlarını mahsuba konu etmeleri mümkün değildir. Ayrıca, kazanç beyan edilen dönemde geçmiş yıl zararlarını mahsup etmeyerek bu hakkından vazgeçen mükelleflerin, kazanç beyan edilen dönem beyannamesini düzeltmeleri ve geçmiş yıl zararlarını indirim konusu yapmaları da söz konusu olmayacaktır.

Bu hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, 2007 yılı kurumlar vergisi beyannamesinde indirim imkanı olduğu halde kurum kazancından düşülmeyen 2006 yılı zarar tutarının, sonraki yıl beyannamelerinde indirim konusu yapılması mümkün olmayıp; söz konusu zarar tutarının 2007 yılı kurumlar vergisi beyannamesinin düzeltilmesi yoluyla da indirim konusu yapılması mümkün değildir.”

Konu ile ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilmiş olan 09.06.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 9-679 sayılı muktezada özet olarak aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir:

“İlgide kayıtlı özelge talep formunda, (…) Vergi Dairesi Müdürlüğü'nün (…) vergi kimlik numaralı mükellefi olduğunuz, Şirketinizin 2004 ve 2005 yıllarını zararla kapattığı ve 2006 yılında oluşan dönem kârından geçmiş yıllara ilişkin zararını mahsup ettiği belirtilerek, geçmiş yıllara ilişkin zararlarınızın dönem bilançolarında gösterilmiş olmasına rağmen 2005 yılı kurumlar vergisi beyannamesinde gösterilmeden 2006 yılında mahsup edebilmeniz için 2005 yılı kurumlar vergisi beyannamesinin düzeltilip düzeltilemeyeceği hususunda bilgi talep edildiği anlaşılmakta olup konu hakkında Başkanlığımız görüşleri aşağıda açıklanmıştır.

Söz konusu hükümlerin incelenmesinden görüleceği üzere, geçmiş yıl zararlarının kurum kazancından indirebilmesi için her yılın zararının beyannamede ayrı ayrı gösterilmesi gerekir. Aksi bir düşünce tarzı, kurumları, istedikleri yıl zararlarını indirmeye götürür ki vergi kanunlarının bu şekilde yorumlanması mümkün değildir. Vergi kanunlarımızda yer alan hükümler, vergi matrahının isteğe bağlı değil, belli esaslara göre kesin bir şekilde belirlenmesi gerektiği yönündedir.

Buna göre, mükelleflerce kurumlar vergisi beyannamelerinde indirim konusu yapabilecekleri geçmiş yıl zararları bulunmasına rağmen ilgili hesap dönemi için kâr beyan ederek geçmiş yıl zararlarının indirim konusu yapılmaması durumunda, bu dönemi izleyen yıllarda indirim konusu yapma hakkı bulunduğu halde kâr beyan edilmesi nedeniyle kullanılmayan geçmiş yıl zararlarının mahsup edilmesi mümkün bulunmamaktadır. Ayrıca, ilgili dönemde söz konusu kâr beyanı nedeniyle indirim konusu yapılabilecek geçmiş yıl zararları haklarından vazgeçtiklerinin kabul edilerek, kâr beyan edilen dönemin düzeltilmesi de söz konusu olmayacaktır.

Buna göre, 2005 yılı kurumlar vergisi beyannamesinde zarar beyan edilmesi nedeniyle kurum kazancından indirim konusu yapılamayan ve anılan beyannamede gösterilmeyen 2004 yılı zararının, söz konusu 2005 yılı beyannamesinin düzeltilerek 2004 yılı zararının bu beyannamede gösterilmesi halinde, 2006 yılı kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılmasında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır.”

Yukarıda vermiş olduğumuz 4 muktezada da benzer görüş hâkimdir. Maliye Bakanlığı tarafından verilmiş olan bu muktezalarda geçmiş yıl zararlarının mahsubu imkânı mükelleflere verilmiş bir hak olarak değerlendirilmiştir. Zarar mahsubu mükelleflere verilmiş bir hak olduğu için de mükelleflerin ilgili hesap döneminde kâr beyan ederek geçmiş yıl zararlarını indirim konusu yapmamaları durumunda mükelleflerin bu haklarını kullanmayacakları (bu haklarından feragat ettikleri) şeklinde yorumlanmıştır.

Kişisel kanaatimize göre, KVK’nın 9. maddesi ile mükelleflere verilen zarar mahsubu imkânı mükellefler için bir hak olarak değerlendirilmelidir. Ancak KVK’nın 9. maddesinde mükelleflerin geçmiş yıl zararlarını indirim konusu yapmaları hususunda mükelleflere beş yıllık bir hak tanımıştır. Bu iki hakkın birlikte değerlendirilmesi ve mükelleflere bu hakkın seçimlik olarak kullandırılması gerekir.

Ayrıca KVK’nın 9. maddesi hükmü uyarınca getirilmiş olan zarar mahsubu imkânını mükelleflere beş yıllık süre ile tanınmış olmasına rağmen mükelleflere bu konuda seçimlik bir hak sağlanmamasını yabancı yatırımcılara da anlatmak mümkün olamamaktadır. Bu nedenledir ki yabancı yatırımcılar için de tereddüt yaşanmasına neden olan bu uygulamanın tekrar gözden geçirilmesi ve beş yıllık dönem için mükelleflere seçimlik bir hak tanınmasının gerektiğini düşünüyoruz.

Maliye Bakanlığı muktezalarının aksine konu ile ilgili olarak Danıştay tarafından verilen kararlarda KVK’nın 9. maddesi ile ilgili olarak farklı kararlar verilmiştir. Bu konuda Danıştay 4. Dairesi tarafından verilmiş olan 14.01.2021 tarih ve Esas No: 2016/14644, Karar No: 2021/240 sayılı Kararda özet olarak aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır:

“İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Vergi Mahkemesince verilen kararda; mükellefler tarafından geçmiş yıl zararlarının 5 yıllık süre içerisinde indirilebileceği ve yapılan yanlışlıkların düzeltme beyannamesi ile giderilebileceği buna göre; 2013 takvim yılına ilişkin olarak 2014 takvim yılına ilişkin ihtirazı kayıtla verilen düzeltme beyannamesi ile gösterilemeyen geçmiş yıl zararlarının dikkate alınmamasında hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne karar verilmiştir.”

Vergi mahkemesi, mükellefin 2014 hesap dönemi kurumlar vergisi beyannamesinde matrahtan sehven düşmeyi unuttuğu, 2013 yılı geçmiş yıl zararlarının düzeltme beyannamesi verilmek suretiyle mahsup ve iadesinin mümkün olduğuna karar vermiştir. Danıştay 4. Dairesi Vergi Mahkemesinin verdiği bu kararı onamıştır.

Konu ile ilgili olarak, Danıştay 4. Dairesi tarafından verilmiş olan 03.03.2021 tarih ve Esas No: 2016/19177, Karar No: 2021/1403 sayılı Kararda özet olarak aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır:

“İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Vergi Mahkemesince verilen kararda; 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 9. maddesinde, geçmiş yıl zararlarının indirim konusu yapılabilmesinin, her yıla ilişkin tutarın kurumlar vergisi beyannamesinde ayrı ayrı gösterilmesi ve beş yıldan fazla nakledilmemesi olmak üzere iki şarta bağlandığı, davacı her ne kadar indirim konusu yaptığı zararı 2010 ve 2011 yılı beyannamelerinde gösterdiği halde 2009 yılı beyannamesinde göstermemiş ise de, söz konusu zararın varlığı ve tutarı konusunda taraflar arasında bir ihtilaf bulunmadığı ve indirimin kabul edilmemesinin gelirin vergilendirilmesi ilkesine aykırı olacağı dikkate alındığında 2007 ile 2008 takvim yıllarına ilişkin kurum zararının 2012 takvim yılı kurumlar vergisinden indirim konusu yapılmasında hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne karar verilmiştir.”

Konu ile ilgili olarak, Danıştay 4. Dairesi tarafından verilmiş olan 17.11.2021 tarih ve Esas No: 2017/2375, Karar No: 2021/6891 sayılı Kararda özet olarak aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır:

 “İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: (…) Vergi Mahkemesince verilen (…) tarih ve E: (…), K: (…) sayılı kararda; 2008 yılı kurumlar vergisi beyannamesinde zarar beyan eden davacının, somut olayda, geçmiş yıl zararlarının mahsubu için her yıl beyannamesinde ayrı ayrı gösterilmiş ve beş yıldan fazla nakledilmemiş olması dışında Kanunda, beyannamede ancak bir önceki yıla ilişkin zararın mahsup edilebileceğine dair bir hüküm bulunmadığı, olayda, Kanun hükümlerine göre beş yıldan fazla nakledilmemek şartıyla geçmiş yılların beyannamelerinde yer alan zararların indirim konusu yapılacağı, davacının da 2008 yılında zarar ettiği ve 27.06.2014 tarihinde 2009, 2010, 2011, 2012, 2013 yıllarına ilişkin olarak verdiği düzeltme beyannamelerinde 2008 yılı zararını beyan ettiğinin görüldüğü, salt söz konusu zararını kâr beyan edilen 2011 yılında beyan etmediği için zarar mahsubu hakkını kaybettiğinin kabulünün hukuken mümkün bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne karar verilmiştir.”

Danıştay 4. Dairesi tarafından verilmiş olan yukarıdaki kararlar esas alındığında Danıştay, KVK’nın 9. maddesinde ifadesini bulan “beş yıldan fazla nakledilmemek şartıyla …” şeklindeki düzenlemeden yola çıkmak suretiyle mükelleflerin geçmiş yıl zararlarını beş yıllık dönem aşılmamak şartıyla istedikleri hesap döneminde kullanabilecekleri görüşündedir.

IV- SONUÇ

Kurumlar vergisi mükellefleri geçmiş yıl zararlarına ilişkin mahsup hakkını istedikleri hesap döneminde kullanabilir mi? sorusu esas alındığında bu konuda Maliye İdaresi ile Danıştay arasında görüş ayrılığı bulunmaktadır. Bu konuda ilgili mukteza ve Danıştay Kararlarına çalışmamızın önceki bölümlerinde yer verilmiştir.

Bu konudaki kişisel kanaatimize göre mevzuatımızda aksi yönde bir düzenleme olmadığı için, kurumlar, vergi plânlaması yapmak suretiyle 5 (beş) yıldan fazla nakledilmemek şartıyla geçmiş yılların beyannamelerinde yer alan zararları istedikleri hesap döneminde indirim konusu yapabilir. Mevzuatımızda yer alan bu düzenlemelere rağmen Maliye Bakanlığı tarafından verilmiş olan muktezalarda konu hakkında farklı açıklamalarda bulunulmuştur.

KVK’nın 9. maddesi hükmü uyarınca zarar mahsubu, Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı sermayeli şirketlerin yurt dışı faaliyetleri neticesinde doğan zararların mahsubunu da kapsadığından kurumlara zarar mahsubu için seçimlik bir hakkın tanınmamasının yabancı sermaye üzerinde de olumsuz etkisi olacaktır. Bu nedenle uygulamada bu yöndeki tereddütlerin ortadan kaldırılması adına bu konuda 1 seri numaralı Kurumlar Vergisi Tebliği’nde özel olarak düzenleme yapılması gerekir.

Levent BAŞAK*

E-Yaklaşım / Nisan 2024 / Sayı: 376

* Vergi Başmüfettişi

[1] 21.06.2006 tarih ve 26205 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[2] 03.04.2007 tarih ve 26482 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

[3] Bu muktezaya benzer muktezalar için Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilmiş olan 11.05.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 9-490, 491, 492 sayılı muktezalara bakılabilir.

I- GİRİŞ

İşletmelerle doğrudan ilgili olan işletme sahip veya ortaklarının yanı sıra o işletme ile ticari, mali ve ekonomik ilişkiler kuran işletmeler veya toplum bireyleri, kredi, finans ve yatırım kuruluşları ile çeşitli kamu kurum ve kuruluşları işletmenin faaliyet sonuçları ile ilgilenmekte ve bu konuda sağlıklı ve güvenilir bilgi sahibi olmak istemektedirler. İşletmelerin faaliyet ve sonuçları konusunda bilgi kaynağı ise işletmenin muhasebe kayıt ve belgeleri ile bunlara dayanılarak hazırlanmış mali tablolardır. Bir işletmenin faaliyeti neticesinde kâr veya zarar söz konusudur. İşletmelerin kâr ya da zararının belirlenebilmesi için işletme ömrünün sona ermesini beklemek ise anlamsızdır. Bu nedenle işletmenin ömrü dönemlere ayrılır. İşletmelerin faaliyette bulunduğu alanda elde etmiş olduğu dönemsel sonucun (elde edilen kâr veya zarar) belirli zaman aralıklarıyla tespiti gereği hem işletme yönetimi için hem de genel anlamda kamu açısından vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Devletin dönem sonucunu bilmek istemesinin sebebi ise işletme öz sermayesinde meydana gelen artıştan (kârdan) payına düşeni almak istemesidir. Dönem sonu itibariyle işletmeler tarafından ticari kâr hesaplanmakta, ticari kârdan hareketle mali kar tespit edilerek işletmelerin vergisel yükümlülükleri belirlenmektedir. Tek Düzen Hesap Planı, işletmelerin mali kârları üzerinden hesaplanan vergi ve benzeri mali yükümlülüklerinin mali tablolarda gösterilmesini sağlayacak şekilde karşılık ayrılmasını öngörmektedir. Ticari bir gelir ya da giderin mahiyet itibariyle tahakkuk ettiğinden söz edilebilmesi için, miktar olarak hesaplanabilmesi, gelire hak kazanılması ya da borç altına girilmesi gerekmektedir. Tahakkuk esasına göre belirlenen gelir ve giderlerin yalnızca cari döneme ait kısmı, aynı döneme ilişkin ticari kazancın hesabında gelir ya da gider olarak dikkate alınabilir. Bu durum dönemsellik ilkesinin bir gereğidir. Kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanunu’nun ticari kazanç hükümleri dikkate alındığından kurum gelir ve giderleri açısından da tahakkuk ve dönemsellik esasları geçerlidir.

Dönem sonu itibariyle işletmeler tarafından ticari kâr hesaplanmakta, ticari kârdan hareketle mali kâr tespit edilerek işletmelerin vergisel yükümlülükleri belirlenmektedir. Tek Düzen Hesap Planı, işletmelerin mali kârları üzerinden hesaplanan vergi ve benzeri mali yükümlülüklerinin mali tablolarda gösterilmesini sağlayacak şekilde karşılık ayrılmasını öngörmektedir.

Dönem kârı üzerinden hesaplanan vergi ve benzeri mali yükümlülükler nedeniyle ayrılan karşılıklarının muhasebeleştirilmesi makalemizin konusunu teşkil etmektedir.

II- TEK DÜZEN HESAP PLANINDA DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

A- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIĞI AYIRABİLECEK MÜKELLEFLER

1 sıra numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde 370-Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükleri Karşılıkları Hesabı, dönem karı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi, diğer vergi ve kesintiler ve benzeri diğer yükümlülükler için ayrılan karşılıkların izlendiği bir hesap olarak tanımlanmış bulunmaktadır.

Gelir vergisinin şahıs ortaklığının kazancını bir bütün olarak vergilendirmemesi nedeniyle, dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülükleri karşılığı sadece kurumlar vergisi mükelleflerince ayrılabilecektir. Kurumlar vergisi mükellefleri açısından bu hesabın kullanılması işletmenin dönem kazancı üzerindeki mali yükün ve vergi sonrası dönem karının bilançoda görülmesini sağlamaktadır.

B- 370- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI

Tek Düzen Hesap Planı uyarınca bulunacak kar ticari kardır. Mükelleflerin vergiye tabi karın tespiti aşamasında vergi kanunlarında yer alan özel hükümleri göz önünde bulundurarak mali kara ulaşabilmek için ticari kara bazı ilaveler ve ticari kardan bazı indirimler yapmaları gerekmektedir.

Dönem sonu itibariyle kurumlar tarafından ticari kar, ticari kardan hareketle de mali kar belirlenerek tespit edilen matrah üzerinden dönem kurumlar vergisi hesaplanacaktır. Hesaplanan bu tutar üzerinden işletmenin vergi ve benzeri yükümlülüklerinin mali tablolarda gösterilmesini sağlayacak şekilde karşılık ayrılacak ve ayrılan karşılıklar da 370-Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükleri Karşılıkları Hesabına kaydedilecektir.

Bu bakımdan, 370-Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükleri Karşılıkları Hesabı, dönem kârı üzerinden hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülükler nedeniyle ayrılan karşılıkların yer aldığı bir hesap niteliğindedir. Dönem sonunda hesaplanacak olan vergi ve diğer yasal yükümlülükler, vade gününe kadar geçecek süre içinde bu hesapta izlenecektir.

Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılığı ticari kâr üzerinden değil, mali kâr üzerinden hesaplanacaktır. Dolayısıyla dönem sonunda mali kârın oluşmaması halinde Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılığı da hesaplanmayacaktır. Bu nedenle, söz konusu karşılık hesaplanmadan önce mali kâr veya zararın belirlenmesi gerekmektedir.

Ticari bilanço kârı bulunmakla birlikte kurumlarda geçmiş yıllardan devreden kurum zararı, indirim veya istisnalar gibi nedenlerle mali kârın oluşmaması hallerinde, Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılığı ayrılması da söz konusu olmayacaktır. Buna karşın, ticari bilanço zararının bulunduğu ancak, örneğin kanunen kabul edilmeyen giderler nedeniyle mali kârın oluştuğu durumlarda ise, ticari zarara rağmen Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılığı hesaplanacaktır.

C- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN HESAPLANMASI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Tek düzen Hesap Planına göre, hesaplanan vergi ve fon paylarının tutarı “370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı”na alacak, “691 Dönem Kârı ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı”na borç olarak kaydedilmektedir.

Bu kayıttan sonra, “691 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı” “690 Dönem Kârı veya Zararı Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılmakta, 690 No.lu hesap bakiyesi de “692 Dönem Net Kârı veya Zararı Hesabı”na aktarılmakta, dönem kârı mevcutsa “590 Dönem Net Kârı Hesabı”na, dönem zararı mevcutsa “591 Dönem Net Zararı Hesabı”na kaydedilerek bilançoya aktarılmaktadır. Bu işlemler sonucunda, 690 ve 691ve 692 No.lu hesaplar kapanmakta, 370 ve 590 veya 591 No.lu hesaplar bilançoda yer almaktadır.

Vergi mevzuatı gereğince gerek vergi alacağının güvence altına alınması ve gerekse diğer nedenlerden dolayı belirli bir süre sonunda tahakkuk edip ödenmesi gereken vergi ve benzeri yükümlülükler önceden tahsil edilebilmekte yahut sonradan tahakkuk edecek vergilere mahsuben peşin vergi tahsilatı yapılabilmektedir. Bunlara örnek olarak gelir ve kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere tevkif suretiyle kesilen vergiler ve geçici vergi örnek olarak gösterilebilir. Dönem içerisinde dönem kârına mahsup edilmek üzere ödenen bu tip vergiler “193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı”nda izlenecektir. 193 No.lu hesaptaki tutarlardan mahsup imkanı doğanlar “371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı”nın borcuna kaydedilerek 193 No.lu hesaptan düşülür. 193 No.lu hesaptan aktarılacak tutar en fazla bu hesabın bakiyesi kadar olabilir. Bunun nedeni ise 371 n No.lu hesabın pasif düzenleyici nitelikteki bir hesap olmasıdır. Vergi ve yasal yükümlülüklerin kesin tahakkuku yani kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi aşamasında, “370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı”, “371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükleri Hesabı”yla karşılaştırılarak dönem içinde peşin ödenen vergilerin mahsup işlemi yapılmaktadır. Mahsuptan sonra kalan tutar (370 ve 371 No.lu hesapların bakiyeleri arasındaki fark) “360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı”na alacak olarak kaydedilerek, ödenecek vergi ve fon paylarının tutarları belirlenmektedir.

Kurumlar vergisi matrahı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

(-/+) Ticari Kazanç veya Ticari Kâr

(-) Vergiye Tabi Olmayan Gelirler

(+) Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler

(-) Kazanç İstisnaları (Zarar olsa Dahi İndirilecek İstisnalar)

(-) Geçmiş Yıl Zararları

= Kurumlar vergisi matrahı

Dönem sonunda yapılacak muhasebe kayıtlarının örneği aşağıda yer almaktadır.

---------------------------------------------- 31/12/2023 ----------------------------------------

691- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL           XXX          

     YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI 

                    370 – DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL                   XXX

             YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

   Dönem kârı üzerinden hesaplanan vergi ve yasal yükümlülüklerin kaydı  

----------------------------------------------- 31/12/2023 ----------------------------------------

690- DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI                       XXX

                    691- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL                       XXX

            YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

692- DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI                            XXX

  Dönem net kârının tespiti

----------------------------------------------- 31/12/2023 ----------------------------------------

692- DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI                  XXX

                    590- DÖNEM NET KÂRI                                      XXX

Dönem net kârının bilançoya aktarılması

---------------------------------------------------- / ... / ----------------------------------------------

Buna göre, geçici vergi ve tevkif suretiyle ödenen vergilerin mahsubuna ilişkin kayıtlar şu şekilde olacaktır.

 ----------------------------------------------- 31/12/2023 ---------------------------------------

371- DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ             XXX

     VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ

                    193- PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR                          XXX

 Geçici verginin ve tevkif suretiyle ödenen vergilerin 371 No.lu hesaba aktarılması

---------------------------------------------------- / ... / ----------------------------------------------

----------------------------------------------- 31/12/2023 ----------------------------------------

370 – DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL              XXX

     YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

                     371- DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ                      XXX

            VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ

                    360 – ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR                              XXX

 Geçici verginin ve tevkif suretiyle ödenen vergilerin mahsubu ve ödenecek vergi tutarının tespiti

---------------------------------------------------- / ... / ----------------------------------------------

III- ÖZELLİKLİ DURUMLAR

A- BİLANÇODA YER ALAN KARŞILIK TUTARININ TAHAKKUK EDEN VERGİ TUTARINDAN FAZLA OLMASI

Fiilen tahakkuk eden vergi tutarları, bilançoda yer alan vergi karşılığından az ise, aradaki fark “671 Önceki Dönem Gelir ve Kârları Hesabı”na alacak olarak kaydedilecek vergiye tabi olmayan gelir niteliği taşıdığından bu fark tutarı cari yıl kurumlar vergisi matrahının tespitinde ticari kârdan beyanname üzerinde indirilecektir.

(B) A.Ş. Kurumlar Vergisi Kanunu uyarınca istisna tutulan bir kısım kazancını yükümlülük hesabında dikkate almadığından Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılığını fazla hesaplamış olduğunu fark etmiştir. Bu suretle (B) A.Ş. tarafından fazla hesaplanan Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıklarına ilişkin olarak yapılacak düzeltme kayıtları şu şekildedir.

----------------------------------------------- .. / 04 / 2024 ----------------------------------------

370 - DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL                XXX

     YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

371- DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ                      XXX

            VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ

671- ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KÂRLARI                         XXX

 671.03. Fazla Hesaplanan Kurumlar Vergisi   

360 – ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR                              XXX

    Fazla ayrılan dönem karı vergi ve yasal yükümlülük karşılığının düzeltme kaydı

---------------------------------------------------- / ... / ----------------------------------------------

B- BİLANÇODA YER ALAN KARŞILIK TUTARININ TAHAKKUK EDEN VERGİ TUTARINDAN AZ OLMASI

Bazı hallerde bilançoda yer alan vergi karşılıkları ile fiilen tahakkuk eden vergi tutarları farklı olmaktadır. Bu durumda, fiilen tahakkuk eden vergi tutarları, bilançoda yer alan vergi karşılığından fazla ise, aradaki fark “681 Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı”na borç olarak kaydedilerek cari yıl kurumlar vergisi matrahının tespitinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır([1]).

(C) Anonim Şirketi, bir kısım kanunen kabul edilmeyen giderlerini yükümlülük hesaplamasında dikkate almadığını beyanname verme döneminde fark etmiştir. Buna göre, yapılacak düzeltme kaydı şu şekildedir.

----------------------------------------------- .. / 04 / 2024 ----------------------------------------

370 - DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL                 XXX

     YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

681- ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI                 XXX

 681.03. Eksik hesaplanan Kurumlar Vergisi

                    371- DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ                      XXX

            VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ

                    360 – ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR                              XXX

 Eksik ayrılan dönem kârı vergi ve yasal yükümlülük karşılığının düzeltme kaydı

---------------------------------------------------- / ... / ----------------------------------------------

IV- SONUÇ

Dönem kârı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları ayrılmasından dolayı ortaya çıkan veya artan zarar tutarları Kurumlar Vergisi Kanunu 8,9 ve 10. maddeleri kapsamında kurum kazancından indirilebilecek mahiyette bir zarar unsuru olmadığı beyanname düzenleme sırasında göz önünde bulundurulmalıdır.

Altar Ömer ARPACI*

E-Yaklaşım / Nisan 2024 / Sayı: 376

KAYNAKÇA

. Mehmet Emin AKYOL, Muzaffer KÜÇÜK, Mali Kanunlar Işığında Tekdüzen Hesap Planı Uygulaması, Seri 1, Cilt 1/2, Maliye Postası Yayınları

. Oğuz AYDEMİR; Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Ayrılma ve Muhasebeleştirme Özellikleri, Maliye Postası Dergisi, Sayı 15 Şubat 1998

. Tamer BALCI ; Karşılıklar, Yayınlanmamış Etüd Tezi, İzmir 2001

. Tek Düzen Hesap Planı ve Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri

1. Giriş:

Vergi kanunlarında ve vergi mevzuatı dışındaki muhtelif kanunlarda mükelleflerin yapacakları bağış ve yardımlara yönelik çeşitli istisna, muafiyet, indirim düzenlemeleri ile bağış ve yardımların vergi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınabilmesine imkân veren hükümler yer almaktadır.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 89’uncu ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 10’uncu maddesinde, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince beyannamede bildirilecek gelirlerden/kurum kazancından indirim konusu yapılabilecek bağış ve yardımlar düzenlenmiştir.

Gelir ve kurumlar vergisi kanunlarında yer alan diğer indirimler gibi bağış ve yardımların da vergi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınabilmesinin temel şartları ve ortak özellikleri;

– İndirimlerin ilgili Kanun maddelerinde belirtilen şartları taşıyor olması,

– Karşılıksız yapılması,

– Beyanname üzerinde, ilgili bulunduğu satırda ayrıca gösterilmesi,

– Dönem içinde kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınmışsa, dönem sonunda kanunen kabul edilmeyen gider olarak kazanca ilave edilmesi,

– Ancak kazanç bulunması durumunda ve kazanç tutarıyla sınırlı olarak indirilebilmesi,

– Kazanç yetersizliği nedeniyle indirilemeyen kısmın zarar olarak gelecek dönemlere devredilememesidir.

2. İndirim Konusu Yapılacak Tutarın Hesaplanması:

Gelir vergisi mükelleflerince gelir vergisi beyannamesinde indirim konusu yapılacak tutarın hesaplanmasında “beyan edilen gelir” olarak, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları düşülmeden önceki tutar esas alınır.

Kurumlar vergisi mükelleflerince kurumlar vergisi beyannamesinde indirilebilecek bağış ve yardım tutarının tespitinde esas alınan kurum kazancı, zarar mahsubu dahil giderler ile iştirak kazançları istisnası düşüldükten sonra, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki [Ticari bilanço kârı – (iştirak kazançları istisnası + geçmiş yıl zararları)] tutardır.

3. Bağış Ve Yardımların Gelir / Kurumlar Vergisi Beyannamesinde Gösterilmesi:

Yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinde gelir bildirimi yapılan Tablo-2’de, Gelir Vergisi Kanununun 89’uncu maddesinin birinci fıkrasının (4), (5), (6), (7), (10) ve (11) numaralı bentlerindeki bağış ve yardımlar sırasıyla 30, 31, 32, 33, 37 ve 38 inci satırlarda yer almaktadır.

Yıllık kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde kazanç ve matrah bildirimi yapılan Tablo-5’te, kazancın bulunması halinde indirilecek istisna ve indirimler altında Kurumlar Vergisi Kanununun 10’uncu maddesinin birinci fıkrasının (c), (ç), (d), (e) ve (f) bentlerindeki bağış ve yardımlar, sırasıyla 67 ila 71 inci satırlarda yer almaktadır.

Kurumlar vergisi beyannamesinde yer alan sıraya göre öncelikle risturnlar, Ar-Ge indirimi, tasarım indirimi ve sponsorluk harcamalarının indirime konu edilmesi sonrasında bir kazanç kalmış ise bu tutardan bağış ve yardımların indirilmesi gerekmektedir.

Kurumlar tarafından yapılan bağış ve yardımlar, bağış ve yardımın yapıldığı tarihte kayıtlarda gider olarak dikkate alındığından, söz konusu bağış ve yardımların kurum kazancının tespitinde kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak dikkate alınması ve kurum kazancının yeterli olması halinde, beyanname üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla kurumlar vergisi matrahından indirilmesi gerekmektedir.

4. Katma Değer Vergisi Yönünden Bağış Ve Yardımlar:

4.1. Eğitim ve Sağlık Tesisleri ile Dini Tesislere İlişkin Bağış ve Yardımlar:

3065 sayılı KDV Kanununun (13/1-k) maddesi ile; genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere bağışlanmak üzere yapılan okul, sağlık tesisi ve yüz yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi, mülki idare amirlerinin izni ve denetimine tabi ibadethaneler, Diyanet İşleri Başkanlığı denetimine tabi yaygın din eğitimi verilen tesisler, Gençlik ve Spor Bakanlığına ait gençlik merkezleri ile gençlik ve izcilik kamplarının inşası dolayısıyla bağışta bulunacaklara yapılan teslim ve hizmetler KDV’den istisna kılınmıştır.

Söz konusu istisnadan; genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere bağışlanmak üzere bu idare ve kuruluşlarla protokol imzalamak suretiyle yukarıda sayılan tesisleri inşa eden/ettiren gerçek ve tüzel kişiler(kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu, kooperatif, dernek, vakıf ve benzerleri dahil), KDV mükellefi olup olmadığına bakılmaksızın faydalanır

Bu tesislerin tamamının veya belirli bir kısmının inşasına yönelik ilgili idare ve kuruluşlara nakdi olarak yapılan bağışlar, ilgili idare ve kuruluş tarafından istisna kapsamındaki tesislerin inşasına ilişkin yapılacak mal ve hizmet alımlarında kullanılsa bile bu alımlar istisna kapsamında değerlendirilmez.

Kanun maddesi tam istisna olarak düzenlendiğinden, istisna kapsamında yapılan işlemlere ilişkin yüklenilen KDV indirim konusu yapılabilmekte ve ayrıca indirim yoluyla giderilemeyen KDV iade edilebilmektedir.

4.2. 3065 Sayılı Kanunun (17/1) Maddesinde Sayılan Kurum ve Kuruluşlara Bedelsiz Olarak Yapılan Her Türlü Mal Teslimi ve Hizmet İfaları:

3065 sayılı KDV Kanununun 17’nci maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendinde; Kanunun 17’nci maddesinin birinci fıkrasında sayılan genel ve katma bütçeli daireler, il özel idareleri, belediyeler, köyler, bunların teşkil ettikleri birlikler, üniversiteler, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla ve Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulan kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, siyasi partiler ve sendikalar, kanunla kurulan veya tüzelkişiliği haiz emekli ve yardım sandıkları, kamu menfaatine yararlı dernekler, tarımsal amaçlı kooperatifler ve Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflara bedelsiz olarak yapılan her türlü mal teslimi ve hizmet ifaları KDV’den istisna tutulmuştur.

Teslim ve hizmet bedeli ile ilgili herhangi bir alt ya da üst sınır söz konusu olmaksızın bu istisna uygulanır.

Kanun maddesi kısmi istisna olarak düzenlendiğinden, istisna kapsamında yapılan işlemlere ilişkin yüklenilen KDV indirim konusu yapılabilmekte ancak indirim yoluyla giderilemeyen KDV iade edilememektedir.

5. Bağış Ve Yardımlarla İlgili Örnekler:

Örnek–1: Ankara’da gıda toptancılığı faaliyeti ile iştigal eden Bay (B)’nin bu faaliyetinden 2023 yılında elde ettiği kazanç 950.000,00 TL olup faaliyeti ile ilgili yapılan bazı harcama ve ödemeler şu şekildedir.

– 2023 yılında Sosyal Güvenlik Kurumuna kendi adına 6.000,00 TL sigorta primi ödemiştir.

– Türkiye’de kain ve merkezi Türkiye’de bulunan bir sigorta şirketine 2023 yılında kendisi ve ailesi için 10.000,00 TL hayat sigortası primi, 10.000,00 TL de sağlık sigortası primi ödemiştir.

– Özel bir anaokuluna giden çocuğu için yaptığı ödemelere ait fatura tutarı 10.000,00 TL + 800,00 TL KDV’dir.

– Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenenlere yardım amacıyla 10.02.2023 tarihinde, AFAD’a banka üzerinden 50.000,00 TL nakdi bağışta bulunmuştur.

– 20.02.2023 tarihinde alış bedeli 180.000,00 TL + 7.400,00 TL KDV tutarlı gıda malzemesini Kızılay’a bağışlamıştır.

–  Bay (B) 2022 hesap dönemine ait gelir vergisi beyannamesinde 38.000,00 TL dönem zararı beyan etmiştir.

– Ödenen geçici vergiler dâhil, mahsup edilecek vergiler toplamı 190.000,00 TL’dir.

Verilen bilgiler ışığında Bay (B)’nin yaptığı harcama ve bağışların vergi mevzuatı karşısındaki durumu ve beyan etmesi gereken gelir vergisi şu şekilde olacaktır.

Sosyal Güvenlik Prim Ödemeleri:

Sosyal güvenlik primlerinin indirimi ile ilgili açıklamalar 110 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılmıştır. Buna göre ticari, zirai, mesleki kazançları ile kar payı niteliğindeki menkul sermaye iratlarını yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan etmek zorunda olan gerçek kişiler, ödedikleri sosyal güvenlik (eski adıyla Bağ-Kur) primlerini ancak beyanname üzerinde, kazanç olması durumunda ve kazanç tutarı ile sınırlı olarak indirilebilecektir. Kazanç yetersizliği nedeniyle indirilemeyen prim ödemeleri gelecek yıla devretmeyecek bu bağlamda zarar artırıcı olmayacaktır. Bununla birlikte indirim ancak beyanname üzerinde yapılabilecektir. Ödeme eğer işletme hesaplarından yapılmışsa, bu ödeme tutarlarının evvela ticari kazanca dâhil edilmesi ve indirimin beyanname üzerinde yapılması gerekmektedir. (Örnek olayda prim ödemelerinin ticari kazanca dahil edildiği kabul edilmiştir.)

Yapılan açıklamalar çerçevesinde Bay (B), ödediği 6.000,00 TL sosyal güvenlik sigorta priminin tamamını, beyanname üzerinde, ticari faaliyetinden elde ettiği 950.000,00 TL’den indirebilecektir. Bu kapsamda ticari kazanç (950.000 – 6.000=) 944.000,00 TL olacaktır.

Hayat Ve Şahıs Sigorta Prim Ödemeleri:

193 sayılı GVK’nın (89/1-1) maddesine göre beyan edilen gelirin % 15’ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak kaydıyla mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin % 50’si ile ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin tamamı gelir vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılabilmektedir.

Bununla birlikte 89’uncu maddede yer alan indirimlerin ortak özelliği; indirimlerin ancak beyanname üzerinde, kazanç bulunması durumunda ve kazanç tutarıyla sınırlı olarak yapılabilmesidir. Ayrıca kazanç yetersizliği durumunda indirilemeyen tutarlar (5746 sayılı Kanun kapsamında yapılan Ar-Ge harcamaları hariç) gelecek dönemlere devretmemektedir.

89’uncu maddede yer alan indirimlerle ilgili diğer bir önemli husus da ‘beyan edilen gelir’ kavramıdır. 13.08.2003 tarihli, 3 Nolu Gelir Vergisi Sirkülerine göre beyan edilen gelir olarak, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları toplamından önceki tutar esas alınacak olup sosyal güvenlik prim ödemelerinin de dikkate alınması gerekmektedir.

Bu kapsamda Bay (B)’nin beyan edeceği gelir 944.000,00 TL ve indirim konusu yapabileceği azami tutar (944.000 x %15=) 141.600,00 TL olarak hesaplanacak olup bu birinci sınırlamadır. 2023 yılında asgari ücretin yıllık brüt tutarı toplam 140.547,00 TL olup bu da ikinci sınırlamadır. Üçüncü sınır ise fiilen ödene sigorta prim tutarıdır. Dolayısıyla bu üç tutardan en düşük olan, indirim tutarı olarak dikkate alınacaktır. Buna göre ödenen 10.000,00 TL hayat sigorta priminin % 50’si olan 5.000,00 TL ve sağlık sigortasının tamamı toplam 15.000,00 TL beyanname üzerinde indirim konusu yapılabilecektir.

Özel Okul Harcamaları:

GVK’nın 89’uncu maddesine göre eğitim harcamalarının gelir vergisi matrahından indirilebilmesi için; harcamanın, beyan edilen gelirin %10’unu aşmaması, Türkiye’de yapılması, gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocukları için yapılması gerekmektedir.

Gelir vergisi mükelleflerinin KDV mükellefi olup olmadıklarına bakılmaksızın nihai tüketici olarak gerçekleştirdikleri ve indirim konusu yapabilecekleri eğitim ve sağlık harcamaları, gelir vergisi matrahının tespitinde KDV dâhil tutarı ile birlikte dikkate alınacaktır.

Buna göre Bay (B)’nin beyan edeceği gelir 944.000,00 TL ve indirim konusu yapabileceği azami tutar (944.000 x %10=) 94.400,00 TL olacaktır. Ödenen 10.000,00 TL + 800,00 TL KDV tutarlı anaokulu harcamasının tamamı beyanname üzerinde indirim konusu yapılabilecektir.

AFAD’a Yapılan Nakdi Bağış:

Afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin hizmetleri yürütmek üzere İçişleri Bakanlığına bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi (AFAD) Başkanlığı kurulmuş olup Başkanlık Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri arasında sayılmıştır.

GVK’nın (89/1-10) maddesine göre Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdi bağışların tamamı beyan edilen gelirden indirilebilmektedir. 03.02.2021 tarihinde yayımlanan 3483 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı gereğince, bu tarihten itibaren ülkemizde meydana gelebilecek depremler sonrası zarar gören afetzedeler için AFAD Başkanlığı koordinasyonunda yardım kampanyaları yürütülmektedir. Söz konusu yardım kampanyaları kapsamında, depremlerden etkilenen afetzedeler için AFAD Başkanlığınca ilan edilen hesaplara yapılan nakdi bağışların tamamı gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince indirim konusu yapılabilecektir.

06.02.2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremler için AFAD Başkanlığı koordinasyonunda yardım kampanyası başlatılmış olup afetzedelerin acil ihtiyaçlarının karşılanması için gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince bağış ve yardımlar, yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirilebilmektedir.

Buna göre Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenenlere yardım amacıyla 10.02.2023 tarihinde AFAD’a yapılan 50.000,00 TL nakdi bağıştın tamamının; beyanname üzerinde, kazancın yeterli olması durumunda indirilmesi mümkündür.

Kızılay’a Yapılan Ayni Bağış:

Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine gerçek kişiler tarafından yapılan nakdi bağış ve yardımlar, GVK’nın (89/1-11) maddesinde düzenlenmiştir. İktisadi işletmeleri hariç Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımların tamamı beyanname üzerinde (ve beyan edilen gelirle sınırlı olarak) indirim konusu yapılabilir. Türkiye Kızılay Derneği ve Türkiye Yeşilay Cemiyetinin iktisadi işletmelerine yapılan bağış veya yardımların gelir ve kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılması ise mümkün değildir.

Anılan Dernek ve Cemiyete yapılacak aynî bağış ve yardımlar ise GVK’nın (89/1-4) maddesinde belirtilen kurum ve kuruluşlara yapılan bağış ve yardımlar için geçerli olan kurallara tabi olup; beyan edilecek gelirin % 5’ini aşmamak üzere indirim konusu yapılabilecektir.

Buna göre beyan edilecek gelir 944.000,00 TL olduğundan indirim konusu yapabilecek ayni yardım azami tutarı (944.000 x %5=) 47.200,00 TL olacak ve mükellef tarafından aşağıdaki muhasebe kaydı yapılacaktır.

– Bu kapsamdaki indirimlerin ancak beyanname üzerinde yapılabilmesi nedeniyle, bağışlanan malzemelerin alış bedelinin (yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinde kanunen kabul edilmeyen gider satırının bulunmaması nedeniyle) bir gider hesabında muhasebeleştirildikten sonra ticari kazanca dâhil edilmesi gerekmektedir. (Ticari kazanca dahil edilme işlemi, ‘Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükelleflere Ait Ticari Kardan Mali Kara Ulaşmak İçin Yapılan Hesaplamayı Gösteren Bildirim’ ile yapılacaktır.) Buna göre mükellefin ticari kazancı (944.000 + 180.000=) 1.124.000,00 TL olacaktır.

– Bağışlanan gıda malzemesi satın alındığında 153 – Ticari Mallar hesabında izlendiğinden, yine bu hesap üzerinden çıkış yapılmalıdır.

– 3065 sayılı Kanunun (17/2-b) maddesine göre, Kanunun birinci fıkrasında sayılan kamu idarelerine ve kamu menfaatine yararlı derneklere bedelsiz olarak yapılan her türlü mal teslimi ve hizmet ifaları KDV’den istisna kılınmıştır. Kanunun (30/1-a) maddesine göre ise (17/2-b) maddesinde sayılan teslim ve hizmetlerin, hesaplanan KDV’den indirimine izin verilmiştir. Ancak, bu kapsamdaki işlemler nedeniyle yüklenilen ve indirim yoluyla giderilemeyen KDV mükelleflere iade edilmez. Bu sebeple bağışlanan mal için ödenen 7.400,00 TL KDV ile ilgili olarak bir düzeltme yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Ayrıca teslimle ilgili olarak KDV hesaplanmayacaktır.

            Gelir Vergisi Beyannamesinin Düzenlenmesi:

* Mükellefin, vergiye uyumlu mükelleflerde vergi indirimi için tüm şartları sağladığı varsayılmıştır.

Örnek–2: Denizli’de faaliyet gösteren (E) Enerji AŞ, Buldan Devlet Hastanesine bağışlamak üzere 01.10.2023 tarihinde KDV hariç 900.000,00 TL bedelle bir ambulans satın almış olup ambulans Buldan Devlet Hastanesine 01.11.2023 tarihinde teslim edilmiştir.

            – Ambulans bağış için satın alındığından, alış bedeli 157-Diğer Stoklar hesabında izlenir.

            – 4760 sayılı ÖTV Kanununa ekli (II) sayılı listede yer alan 87.03 tarife pozisyonundaki ambulanslar parantez içi hükümle ÖTV’nin konusu dışında bırakılmıştır.

– 3065 sayılı Kanunun (17/2-b) maddesine göre genel bütçe kapsamında yer alan idarelere bedelsiz olarak yapılan her türlü mal teslimi ve hizmet ifaları KDV’den istisna kılınmıştır. Kanunun (30/1-a) maddesine göre ise (17/2-b) maddesinde sayılan teslim ve hizmetlerin, hesaplanan KDV’den indirimine izin verilmiştir. Ancak, bu kapsamdaki işlemler nedeniyle yüklenilen ve indirim yoluyla giderilemeyen KDV mükelleflere iade edilmemektedir.

Ambulans genel bütçe kapsamında yer alan bir kamu kurumuna bağış için alındığından, yapılan açıklamalar çerçevesince, ambulans alımı ile ilgili KDV’nin indirimi mümkün olup herhangi bir düzeltme işlemi yapılmayacaktır.

            5520 sayılı Kanun ve Uygulama Genel Tebliğine göre:

            – Bağış ve yardımların nakden yapılmaması halinde, bağışlanan veya yardım konusunu oluşturan mal veya hakkın maliyet bedeli veya kayıtlı değeri, bu değer mevcut değilse Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre takdir komisyonlarınca tespit edilecek değeri esas alınır.

– Kurumlar tarafından yapılan ile bağış ve yardımlar, harcamanın veya bağış ve yardımın yapıldığı tarihte kayıtlarda gider olarak dikkate alındığından, söz konusu harcamalar ile bağış ve yardımların kurum kazancının tespitinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınması ve kurum kazancının yeterli olması halinde, beyanname üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla kurumlar vergisi matrahından indirilmesi gerekmektedir.

– Ayni bağış ve yardımın, işletmenin aktifinden veya stokundan çekilerek bağışlanmış olması durumunda, mükelleflerin işletmeden çekip bağışladıkları değerler için fatura düzenlemesi; düzenlenen faturanın arka yüzüne faturada belirtilen değerlerin ilgili kamu kurum ve kuruluşu tarafından bağış veya yardım olarak alındığına ilişkin şerh konularak yetkili kimseler tarafından imzalanmış olması yeterlidir.

– Yıllık kurumlar vergisi beyannamesinde yer alan sıraya göre, öncelikle risturnlar, Ar-Ge indirimi, tasarım indirimi ve sponsorluk harcamalarının indirime konu edilmesi sonrasında bir kazanç kalmış ise bu tutardan bağış ve yardımların indirilmesi gerekmektedir.

– İndirilebilecek bağış ve yardım tutarının tespitinde esas alınan kurum kazancı, zarar mahsubu dahil giderler ile iştirak kazançları istisnası düşüldükten sonra, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki [Ticari bilanço kârı – (iştirak kazançları istisnası + geçmiş yıl zararları)] tutardır.

(E) Enerji AŞ’nin 31.12.2023 tarihi itibariyle ticari bilanço karı ve diğer bilgileri şu şekildedir.

Verilen bu bilgiler ışığında indirilebilecek bağış ve yardım tutarının üst sınırı: [900.000 – (330.000+234.000)] = 336.000,00 TL olarak hesaplanır.

Bu kapsamda 2023 hesap dönemi kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden indirilebilecek bağış tutarı aşağıdaki gibi hesaplanır.

Bilindiği üzere 15.07.2023 tarihinde yapılan değişikliklerle tam mükellef kurumların iki tam yıl süreyle aktiflerinde bulundurdukları taşınmaz satışlarında uygulanan kurumlar vergisi istisnası ile katma değer vergisi istisnası kaldırılmıştır.

Peki bu değişiklik 15.07.2023 tarihinden önce aktife kayıtlı taşınmaz satışlarına nasıl etki edecektir bu yazımızda bu konuya değineceğiz.

15.07.2023 tarihinden önce aktife kaydedilmiş taşınmazlar:

1. İki tam yıl süre aktife kayıtlı olma şartını taşıyan bir taşınmaz 15.0.07.2023 tarihinden önce satılmışsa;

- Elde edilen kazancın %50 kısmı kurumlar vergisinden istisna,

- Satış tutarının tamamı katma değer vergisinden istisna olacaktır.

2023 dönemi kurumlar vergisi beyanlarının hazırlandığı bu dönemde gözden kaçırılmaması için önemlidir.

2. Taşınmaz 15.0.07.2023 tarihinden önce aktife kaydedilmiş ve 15.0.07.2023 tarihinden sonra satılmış veya satılacaksa;

İşte bu noktada 7456 sayılı kanunun “22 nci maddesiyle Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen eklenen Geçici 16 ncı madde” ile “8 inci maddesiyle Katma Değer Vergisi Kanununa eklenen Geçici 43 üncü madde” devreye girmektedir.

KVK Geçici 16: “Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce kurumların aktifinde yer alan taşınmazlar için 5 inci maddenin birinci fıkrasının (e) bendinin bu maddeyi ihdas eden Kanunla değiştirilmeden önceki hükümleri uygulanır. Şu kadar ki, bu Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde yer alan %50 oranı, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra yapılacak taşınmaz satış kazançları için %25 olarak uygulanır."

Yani 15.0.07.2023 tarihinden önce aktife kaydedilmiş ve 15.0.07.2023 tarihinden sonra satılmış veya satılacaksa, gerekli şartları sağladığı takdirde bu satıştan elden edilen kurum kazancının %25’i kurumlar vergisinden istisna olacaktır.

KDVK Geçici 43: “Bu maddenin yürürlük tarihinden önce kurumların aktifinde yer alan taşınmazlar için bu maddeyi ihdas eden Kanunla, bu Kanunun 17 nci maddesinin (4) numaralı fıkrasının (r) bendinde yapılan değişiklik öncesi hükümler uygulanır.”

15.0.07.2023 tarihinden önce aktife kaydedilmiş ve 15.0.07.2023 tarihinden sonra satılmış veya satılacaksa, gerekli şartları sağladığı takdirde bu satış işleminin tamamı katma değer vergisinden istisna olacaktır.

Malumunuz üzere 15.07.2023 tarihinden sonra aktife kaydedilmiş ve kaydedilecek taşınmazlarda ise kurumlar vergisi ile katma değer vergisi istisnaları hiçbir oranda uygulanamayacaktır.

08.04.2024

Aydın Şahin
Yeminli Mali Müşavir
E. Vergi Müfettişi
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

https://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/aydinsahin/009/

8313 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı uyarınca 01.01.2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere Aktif Toplamı, Yıllık Net Satış Hasılatı ve Çalışan Sayısı ölçütlerinden en az 2’si üstü üste 2 yıl aşağıdaki sayısal değerler ve üstünde olan anonim ve limitet şirketler, bağımsız denetim taptırmak zorundadır (Bağımsız denetime tabi olduğu halde bağımsız denetim yaptırmayan firmalar, bankalardan kredi alamaz).

Diğer taraftan, bağımsız Denetim yaptırmak zorunda olan firmaların, 6102 Sayılı yeni Ticaret Kanununun 397/1.Maddesi uyarınca  şirket genel kurulunca faaliyet dönemi bitmeden (31.12.2024 tarihine kadar) seçilmesi şarttır. Seçimden sonra, yönetim kurulu, gecikmeksizin denetleme görevini hangi denetçiye verdiğini ticaret siciline tescil ettirir ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan eder.

Örnek:

(T) Halı A.Ş.’nin 2020, 2021, 2022, 2023, 2024 ve 2025 dönemi verileri şöyledir:

Açıklama:

1- Kriterler, 2020 ve 2021 yılında sağlandığından, 2022 yılında bağımsız denetim yaptırılması şarttır.

2- Kriterler, 2021 yılında sağlanmış, 2022 yılında ise sağlanmamıştır. Bağımsız denetimden çıkmak için belirtilen ölçütlerden en az ikisinin, art arda 2 hesap döneminde belirlenen sınırların altında kalması gerekir. Ölçütler, 2021 yılında belirlenen kriterlerin üstünde, 2022 yılında ise altında kaldığından, 2023 yılında bağımsız denetim yaptırılması şarttır.

3- Kriterler, 2022 ve 2023 yıllarında sağlanmadığından,  2024 yılında bağımsız denetim yaptırılması zorunluluğu bulunmamaktadır

Kaynak:

08.04.2024

Zekeriya Aslan
Yeminli Mali Müşavir
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/zekeriyaaslan/0353/

06.04.2024 tarih ve 32512 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 8313 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile Bağımsız Denetime Tabi olma kriterleri yeniden belirlenmiştir.

Ayrıca Bağımsız Denetime Tabi Şirketlerin Belirlenmesine Dair Karara ekli I ve II sayılı listelerde değişiklikler yapılmış ve kapsam dışında tutulan şirketlere ilişkin yeni belirleme yapılmıştır.

Karar şirketlerin 1 Ocak 2024 ve sonrasında başlayan hesap dönemlerinde uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.

30.11.2022 tarih ve 32029 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan6434 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile Bağımsız Denetime Tabi olma kriterleri yeniden belirlenmiş ve yayımlanan Karar ile birlikte, 26.3.2018 tarihli ve 2018/11597 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Bağımsız Denetime Tabi Şirketlerin Belirlenmesine Dair Karar yürürlükten kaldırılmıştı. Konuyla ilgili açıklamalarımıza ise 3.12.2022/172 sayılı Sirkülerimizde yer verilmişti.

06.04.2024 tarih ve 32512 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan8313 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile Bağımsız Denetime Tabi olma kriterleri yeniden belirlenmiştir.

8313 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yapılan değişiklik sonrası:

1- 6434 sayılı Karara ekli (I) sayılı listede sayılan herhangi bir ölçüte bağlı olmaksızın bağımsız denetime tabi olan işletmeler, Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında halka açık sayılan şirketler ve Karara ekli (II) sayılı listede sayılan şirketler dışındaki şirketler için bağımsız denetime tabi olma kriterleri aşağıdaki gibi olmuştur.

Tamamı İçin Tıklayıız

Kaynak, TÜRMOB

Dönem ortalama endeksi ile endeksleme yöntemi

Hasılatın ve giderlerin yıl içinde düzenli bir şekilde yayıldığı durumlar için uygun bir kolaylaştırıcı yöntemdir. Dönem ortalama endeksi ile endeksleme yöntemi, bir finansal değişkenin (genellikle fiyatlar, maliyetler veya gelirler) belirli bir dönem içindeki ortalama endekse göre düzeltilmesini ifade eder. Bu yöntem, söz konusu dönem boyunca ortaya çıkan değişimleri dikkate alarak finansal verileri daha hassas bir şekilde değerlendirmek amacıyla kullanılır. Özellikle dönem boyunca meydana gelen dalgalanmaların etkilerini yumuşatmak ve finansal tablolardaki kalemleri daha gerçekçi bir şekilde ifade etmek için tercih edilebilir. Bu yöntem, özellikle dönem içindeki fiyat veya maliyet değişikliklerinin düzenli bir şekilde dağıldığı durumlar için uygundur.

Dönem Sonu Endeksi
--------------------------------------------------------------
(Dönem Sonu Endeksi + Dönem Başı Endeksi) / 2
 

2021 yılı dönem ortalama endeksi ile endeksleme yöntemine göre;

Dönem başı endeksi: 504,81 a

Dönem sonu endeksi: 686,95 b

                                                                              Dönem Sonu Endeksi
2021 yılı ortalama endeksi=           --------------------------------------------------------
                                                         (Dönem Sonu Endeksi + Dönem Başı Endeksi) / 2

                                                                         b                                   
2021 yılı ortalama endeksi=           …………………………………
                                                                  (b + a) / 2

2021 yılı ortalama endeksi= 1,1528

2022 yılı dönem ortalama endeksi ile endeksleme yöntemine göre;

Dönem başı endeksi: 686,95     a

Dönem sonu endeksi: 1.128,45 b

2022 yılı ortalama endeksi= 1,2432

2023 yılı dönem ortalama endeksi ile endeksleme yöntemine göre;

Dönem başı endeksi: 1.128,45

Dönem sonu endeksi: 1.859,38

2023 yılı ortalama endeksi= 1,2446

UYGULAMA:

2023 yılı dönem ortalama endeksi ile endeksleme yöntemine göre;

Dönem başı endeksi: 1.128,45 a

Dönem sonu endeksi: 1.859,38 b

                                                                              Dönem Sonu Endeksi
2023 yılı ortalama endeksi=           --------------------------------------------------------
                                                          (Dönem Sonu Endeksi + Dönem Başı Endeksi) / 2

                                                                 b                                   
2023 yılı ortalama endeksi=           -----------------
                                                          (b + a) / 2

2023 yılı ortalama endeksi= 1,2446

Gelir tablosu kalemlerinin endekslenmesi dönem düzeltme kaydı

Üçer aylık periyotlara ait endeksler ile endeksleme

Üçer aylık periyotlara ait endekslerle endeksleme, bir finansal değişkenin (genellikle fiyatlar, maliyetler veya gelirler) üçer aylık dönemlere ait endekslerle düzeltilmesini ifade eder. Bu yöntem, belirli bir dönemin performansını değerlendirmek veya finansal tablolardaki kalemleri enflasyona veya diğer ekonomik değişkenlere göre düzeltmek amacıyla kullanılabilir. Üçer aylık endeksler, genellikle belirli bir sektördeki veya ekonomideki değişimleri izlemek için kullanılan istatistiksel ölçütlerdir. Bu nedenle, üçer aylık endekslerle endeksleme, belirli dönemlere ait ekonomik koşulları dikkate alarak finansal verileri daha doğru bir şekilde değerlendirmek için kullanılan bir yöntemdir.

                                                                              Dönem Sonu Endeksi
2023 yılı ortalama endeksi=           --------------------------------------------------------
                                                                        (3’er aylık periyodların toplamı) / 3

Ocak- Şubat- Mart Ortalama Endeksi=1,5017

Nisan- Mayıs- Haziran Ortalama Endeksi= 1,4114

Temmuz- Ağustos- Eylül Ortalama Endeksi= 1,1657

Ekim- Kasım- Aralık Ortalama Endeksi= 1,0301

Aylık endeksler ile endeksleme

Hasılatın ve giderlerin yıl içinde düzenli bir şekilde gerçekleşmediği durumlar için uygun olan yöntemdir. Aylık endeksler ile endeksleme yöntemi, bir finansal değişkenin (genellikle fiyatlar, maliyetler veya gelirler) belirli aylara ait endekslerle düzeltilmesini ifade eder. Bu yöntem, finansal verileri aylık bazda daha hassas bir şekilde değerlendirmek amacıyla kullanılır. Aylık endekslerle endeksleme, belirli aylarda meydana gelen değişiklikleri dikkate alarak finansal tablolardaki kalemleri daha gerçekçi bir şekilde ifade etmek için tercih edilebilir. Bu yöntem, özellikle aylık bazda dalgalanmaların etkilerini yumuşatmak ve finansal performansı daha doğru bir şekilde yansıtmak amacıyla uygulanabilir.

                                            Dönem Sonu Endeksi
Aylık endeks=           -----------------------------------------
                                            İlgili ayın fiyat endeksi

Düzeltme katsayısının hesaplanması sırasında Aralık ayına ait katsayının 1 olması, Aralık ayına özgü işlemler için endekslemenin yapılamamasına neden olmaktadır. Bu durumu daha makul bir sonuca ulaştırmak adına, tüm işlemlerin ay sonlarına değil, ay ortalarında gerçekleştiği varsayımını kullanıyoruz. Bu varsayım altında, endeks katsayısındaki iki aylık değişimin ortalamasını alarak, bu oranın dönem sonu katsayısı ile bölünmesiyle düzeltme katsayısı hesaplanır ve kullanılır. Bu yöntem, işlemlerin zamanlamasındaki farklılıkları dikkate alarak daha doğru bir düzeltme sağlamayı amaçlamaktadır.

                                                                                                   Dönem Sonu Endeksi
İki Aylık Değişimin Ortalamasına göre endeks =        ---------------------------------------------------
                                                                                   ( Bir önceki ayın endeksi+İlgili ayın fiyat endeksi)/2

05.04.2024

Melike Küllü
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

https://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/melikekullu/004/