Ön Koşul: Mali tablolardaki bilgilerin doğru ve gerçeği gösterir olması, firmada iyi bir muhasebe kayıt sisteminin bulunmasıdır. Mali analizlerde genellikle geçmiş yıllar verileri kullanılarak cari yıl ve geçmiş yıllar arasındaki ilişkiler ve trendler saptanmaya çalışılır. Bu durum, birbirini izleyen yıllarda, firmalarda aynı muhasebe politikaları ve yöntemlerini uygulanmasını zorunlu kılar. Farklı muhasebe yöntemleri faaliyet sonuçlarını farklı göstereceğinden, yıllar arasında yapılan mukayeseler sağlıklı olmaz. Buna dayandırılarak yapılan yorum ve planlamalarda aynı şekille işletme hedefine paralel olmayabilir. Bu yüzden tek düzen muhasebe sistemine ihtiyaç vardır ve analist mali analize başlamadan önce varsa muhasebe farklılıklarını ortadan kaldıracak düzenlemeleri yaparak analize başlamalıdır.
Analizinin başarı koşulu:
1- Mali tabloların sağlıklı bir Şekilde düzenlenmesi ve analize esas alınan verilerin, bilgilerin doğru olması gerekir.
2- Analizi yapacak kimsenin muhasebe kurallarını ve uygulamasını çok iyi bilmesi gerekir. Firma faaliyetlerini ilgilendiren yasa ve düzenlemelerin bilinmesi gerekir. Analize tabi tutulan işletmenin ait olduğu endüstri kolunun ve işletmenin sahip olduğu özelliklinin bilinmesi gerekir.
3- İnceleme dönemindeki ekonomik Şartlar ve çevre Şartlarının çok iyi bilinmesi gerekir.
4- Firmanın üretim, fiyat, finansman, kar dağıtımı vb. politikalarının iyi bilinmesi gerekir.
5- Analistin iyi bir muhakeme yeteneğinin yaratma ve sezme özelliğinin bulunması gerekir.
6- Tüm karşılaştırma, oran veya eğilim yüzdeleri göz önüne alınarak sadece birkaç oran ile yorum yapılıp bilgi verilmemelidir.
Çalışma Sermayesi = İşletme Sermayesi
Bir işletmenin üretimine başlayabilmesi ve mevcut faaliyetlerini sürdürebilmesi için kullanılan ve kısa sürede nakde dönüşebilme özelliği olan varlık ve harcamalarına çalışma sermayesi veya işletme sermayesi denir.
Çalışma Sermayesi = Dönen Varlıklar (-) Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
İşletmeler amaçlarını gerçekleştirebilmek ve varlıklarını sürdürebilmek için etkili ve verimli bir çalışmayla birlikte mal ve hizmet üretmek zorundadır.
İşletmelerin üretim yapabilmeleri için bina, makine ve araç gibi sabit varlıkların yanında finansal kaynaklara da ihtiyaçları vardır. Fakat bunlar tek başına firma faaliyetlerinin devamlılığı için yeterli olmaz. Bunların dışında firmaların günlük faaliyetlerini idame ettirebilmek için nakde ihtiyacı olmaktadır. Üretim aşamasında gerekli olan hammaddenin satın alınmasından işlenmesine kadar arada geçirdiği süre boyunca firmanın ihtiyaçları için belirli bir miktarda nakit veya nakit benzeri varlıkların hazır durumda olması gerekmektedir. Tüm bu faaliyetler sırasında işletmeler nakit veya nakit benzeri varlıklara ihtiyaç duymaktadır.
Çalışma sermayesi çeşitleri
• Net Çalışma Sermayesi
• Sürekli Çalışma Sermayesi
• Değişken Çalışma Sermayesi
• Olağanüstü Çalışma Sermayesi
Net çalışma sermayesi, dönen varlıklardan kısa vadeli yabancı kaynakları çıkarılmasıyla oluşan farktır. Veya başka bir ifade ile dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynakları aşan kısmı olarak ifade edilmektedir.
Dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynakların üzerinde bulunan bu kısmının sonucunda yeterli olması durumuna net çalışma sermayesi denir. Net işletme sermayesi olarak da isimlendirilebilir. Net çalışma sermayesi firma güvenilirliğini, alacakların ve gelecekteki faaliyetlerin güvenlik marjını ifade etmektedir.
Sürekli Çalışma Sermayesi: İşletmeler günlük rutin faaliyetlerini gerçekleştirebilmek için kaynaklarının bir bölümünü varlıklarına ayırmak zorundadır. Firmalar, stokta bekleyen hammadde ve üretimi tamamlanmış mamulün stok masraflarını karşılamak için veya kredili yapmış oldukları satışların tahsil edilmesine kadar oluşan döngü sırasında sabit bir miktarda Nakde ihtiyaç duymaktadırlar. Başka bir ifade ile faaliyetlerinin en üst düzeyde olması halinde aksamadan yürütülmesine olanak sağlayan ve devamlı olarak kullanılan bu minimum dönen varlıklarının toplamına sürekli çalışma sermayesi denir. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar ile finanse edilmesi tercih edilir
Değişken Çalışma Sermayesi: Çalışma sermayesi ihtiyacı çeşitli nedenlerden dolayı yılın belli dönemlerinde diğer zamanlara oranla farklılık gösterebilmektedir. Örneğin, işletmelerin büyüyen Pazar ve satışlardaki artışına bağlı olarak zaman içinde çalışma sermayesi de artış gösterecektir.
Sürekli çalışma sermayesinden ayrı olarak mevsimlik veya dönemsel dalgalanmalar sonucunda ihtiyaç duyulan sermaye olarak geçmektedir. Geçici veya belli aralıklarda ihtiyaç duyulduğu için kısa vadeli yabancı kaynaklar ile finanse edilmesi tercih edilir.
Olağanüstü Çalışma Sermayesi: İşletmeler faaliyetlerinin devamlılığı için yangın, deprem, grev, doğal afet ve savaş gibi olağanüstü durumlarla karşılaştıklarında ortaya çıkabilecek problemleri giderebilmek amacıyla kendilerine göre tedbir almak ve ihtiyatlı davranmak zorundadırlar. Bu tip durumlara karşı ihtiyaç duyulan nakde olağanüstü çalışma sermayesi denir. Bu tür olağanüstü risklerin önlenebilmesi için şirket kârlarının olağandan fazla olduğu durumlarda yedek akçe ayrılır. Ayrılan yedek akçeler bu tip olağanüstü durumlara karşı önlem olması amacıyla işletmede bırakılır. Olağanüstü çalışma sermayesi anlık durumlardan kaynaklandığı için kısa vadeli yabancı kaynaklar ile finanse edilmesi daha doğru olacaktır.
Çalışma Sermayesi Oransal Analizleri:
Finans yöneticilerinin görevleri arasında işletmenin ihtiyaç duyduğu kaynakları sağlamak ve sağlanan kaynakların dönen ve duran varlık yatırımlarında kullanılmasını ve kâr payı dağıtımının yapılmasını sağlamaktır. Finans yöneticilerinin bu kararları alabilmesi için finansal analizlerin de doğru bir şekilde yapılması gerekmektedir. Alınan kararların firmanın piyasa değeri üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi için sonuçların analiz edilmesi geleceğe yönelik planların yapılmasında yol gösterici olmaktadır. Fakat finansal analiz sağlıklı bir matematiksel sonuç verebileceği gibi her zaman da tek başına işletme ile ilgili kesin bir karara varabilmek için yeterli olmayabilir. Bu noktada işletme ile ilgili karar alınmasında başka bilgilere de ihtiyaç olabilmektedir. Finansal analiz yöntemiyle elde edilen bilginin dışında diğer yeterli verinin de olması, şirket yöneticilerinin firmanın finansal durumu ile ilgili doğru karar alma olasılığını yükseltmektedir.
Çalışma sermayesi yeterliliğini tespit etmek için (Likidite oranları),
(Finansal kaldıraç oranları), (Faaliyet Analizi oranları), (Kârlılık
Oranlarını) kullanmak gerekmektedir.
A- Likidite Oranları
Likidite işletme varlıklarında yer alan değerlerin paraya çevrilebilme yeteneğine denilmektedir. Başka bir ifadeyle de kısa vadeli yabancı kaynakların ödenebilme gücüdür.
Cari Oran
Dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklara oranlanmasıyla ölçülmektedir. Bir firmanın kısa vadeli borçlarını karşılayabilme gücünü veya kapasitesini gösterir.
Cari oranın yüksek olması işletmenin borç ödeme gücünün de yüksek olduğunu göstermektedir.
İşletmenin 1 TL’lik Kısa vadeli borçlanmasına karşılık kaç TL’lik dönen varlığa sahip olduğunu göstermesi bakımından önemlidir.
??��? ???? =?ö??? ????????? (/) ???? ?????? ??????? ?????????
• ???? ???? > 2 ⇒ İşletmede ihtiyaçtan fazla dönen varlık vardır.
• ???? ???? < 2 ⇒ İşletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme yeteneği azdır.
• ???? ???? = 1 ⇒ İşletmenin net çalışma sermayesi sıfırdır.
• ???? ???? < 1 ⇒ İşletmenin net çalışma sermayesi negatiftir.
• ???? ???? > 1 ⇒ İşletmenin net çalışma sermayesi pozitiftir.
Gelişmiş ülkelerde cari oranın 2 olması yeterli görülmektedir. Lakin gelişmekte olan ülkelerde oranın 1,5 olması da yeterli görülebilmektedir. Ancak bu söylemi tamamıyla bu şekilde kabul etmek doğru değildir. İşletmenin faaliyette bulunduğu sektöre göre de değişiklik gösterebilmektedir. Bazı sektörlerde cari oranın 2 olması yeterli görülebilirken; bazı sektörlerde de cari oranın 2 olması yeterli olarak görülemeyebilir.
Asit-Test (Likidite) Oranı
Likiditesi yüksek olan dönen varlıkların, kısa süreli yabancı kaynaklarını karşılayabilme gücünü ortaya koymaktadır. Likidite oranı hesaplanırken; dönen varlıklardan likiditesi düşük olan stokların çıkartılması sonucunda oluşan likit değerin, KVYK’a oranlanmasıyla hesaplanmaktadır.
Likidite oranı, nakde çevrilebilmesi güç veya zaman alabilecek varlıkların çıkarılmasıyla elde edildiğinden dolayı cari orana kıyasla daha duyarlı bir ölçü vermektedir.
???? − ???? (????????) ????? = (?ö??? ????????? − ???????) (/) ???? ?????? ??????? ????????��
Genellikle bu oranın 1 olması yeterli görülmektedir. Ancak bu yorum kesin bir netlik barındırmamaktadır. Cari oran gibi sektöre göre değişiklik gösterebileceği gibi kriz dönemlerinde veya mevsimlik dalgalanmalarda farklılık gösterebilmektedir. Bazı sektörlerde bu oranının 1 olması yeterli görülebilirken; bazı sektörlerde yeterli olarak görülemeyebilir.
Nakit Oran
Nakit ve nakde çevrilmesi kolay olan değerlerin KVYK’yı karşılayabilme gücünü gösterir. Menkul Kıymetler ve Hazır Değerler toplamının KVYK’ya oranlanmasıyla hesaplanmaktadır.
İşletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyebilmek için kasasında ne kadar nakdinin bulunduğunu gösterdiğinden dolayı işletmenin finansal durumunu ifade etmek için kullanılan en güvenilir likidite oranıdır.
????? ???? = (????? ??ğ????? + ?????? ?????????)(/)???? ?????? ??????? ????????r
Bu oranın 1 olması işletmenin kısa vadeli borçlarını her an nakit olarak ödeyebileceğini gösterir. Genellikle de bu oranın 0,20 olması yeterli görülmektedir. Fakat Cari Oran ve Likidite Oranı gibi sektöre göre değişiklik gösterebilmektedir. Bazı sektörlerde nakit oranının 0,20 olması yeterli görülebilirken, bazı sektörlerde yeterli olarak görülemeyebilir.
Net Çalışma Sermayesi Oranı
Bu oran net çalışma sermayesinin ne derecede etkin kullanıldığını gösterir. Oranın yüksek çıkması işletmede aşırı çalışma sermayesi olduğunu, düşük çıkması ise yetersiz çalışma sermayesinin olduğunu göstermektedir.
??? Ç???ş?? ????????? ?��??? =(?ö??? ????????? − ????)(/)??? ????ş???
B- Finansal Kaldıraç Oranları
Öz kaynak ve yabancı kaynak dengesini, işletmenin özelliklerini ve faaliyet alanını da dikkate almak suretiyle en uygun düzeyde kurmak finans yöneticilerinin temel görevlerinden biridir. Yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar arasındaki ilişkiyi gösteren bu oranlar, işletmenin finansal yapısının, kaynak durumunun ve kredi verenlerin emniyet payının olup olmadığı hakkındaki bilgileri vermektedir.
• Varlıkların ne kadarlık kısmının kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklarla ne kadarlık kısmının ise öz kaynak ile finanse edildiğini,
• İşletmenin öz kaynağının yeterli olup olmadığını,
• Kaynak yapısının içindeki borç ve öz kaynağın dengesini,
• Sağlamlık yapısının yeterliliği hakkında bilgi verebilmesini, Öz kaynaklarla yabancı kaynaklar arasında uygun bir denge bulunup bulunmadığı.
Finansal Kaldıraç Oranı Varlıkların ne kadarının yabancı kaynaklarla finanse edildiğini göstermektedir.
Borçlanma oranı olarak da adlandırılmaktadır. Oranın yüksek olması, firmanın spekülatif bir şekilde hareket ettiğini, emniyet marjının dar olduğunu, şirketin yüksek faiz yükü altına girdiğini göstermektedir. Bu durum faiz ve anapara geri ödeme yükümlülüğü sırasında firmanın güç duruma düşme olasılığını arttırmaktadır. Bunun yanında firmanın sabit yükümlülüklerini karşılayamaması anlamına da gelmektedir. Firmaya kredi veren kişi veya kurumlar bu oranın düşük olmasını tercih ederler.
???????? ???????ç ????? = ????��?? ????????? (-) ????? ???????
Kaldıraç oranının 0,50 civarında olması yeterli görülebilmektedir. Gelişmekten olan ülkelerde ise bu oranın 0,60 civarında olması yeterli görülebilmektedir.
Finansal Kaldıraç Oranı =Yabancı Kaynaklar(/) Aktif Toplamı
Öz kaynak Oranı
Bu oran işletme varlıklarının ne kadarının öz kaynaklarla (ortaklar ve işletme sahipleri) finanse edildiğini göstermektedir. Orta ve uzun vadeli kredi analizlerinde işletmenin kredi değerini tespit etmek amacıyla kullanılır. Dolayısıyla bu oranda da dengenin çok iyi sağlanması gerekmektedir. Oranın çok yüksek olması firmanın vergi tasarrufundan yararlanma fırsatını kaçırdığını gösterirken oranın çok düşük olması da firmanın sabit yükümlülüklerini karşılayamaması anlamına gelebilmektedir. Bu da faiz ve anapara taksitlerini ödemekte zorlanabileceği ve işletmenin mali açıdan sıkıntılara düşebileceği, hatta iflasa kadar gidebileceğini gösterebilmektedir.
Ö??????? ????? =Ö??????? (/) ????? ??????ı
Öz kaynak oranının 0,50 civarında olması yeterli görülebilmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde ise bu oranın 0,40 civarında olması yeterli görülebilmektedir. 0,50’nin altına düşmesi halinde işletmelerin yükümlülüklerini karşılamada güçlükle karşılaşma riskini ortaya çıkarır. Ancak ülkemizde bu oranın 0,30 civarına düştüğü görülmektedir.
Bu da olası kriz ortamında işletmelerin zor durumda kalma riskini arttırmaktadır.
Borçlanma Katsayısı Oranı
Bu oran işletmenin borçlanma yoluyla sağlanan yabancı kaynak ile işletme sahiplerinin katmış olduğu sermaye arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır. Başka bir ifade ile öz kaynakların kaç katı kadar borçlanıldığını veya işletmeyi kimlerin finanse ettiğini göstermektedir.
???ç????? ????????? ????? =??????? ????????? (/) Ö??????????
Borçlanma katsayısı oranının 1 olması yeterli görülebilmektedir. Oranın çok yüksek olması ağır faiz yükünün oluştuğunu göstermekle birlikte işletme ve işletmeye borç verenler için de risk barındırmaktadır.
• ???ç????? ????????? ????? > 1 ⇒ İşletmenin borçlarını ve faizlerini ödemede güçlükle karşılaşma olasılığının olabileceğini göstermektedir.
• ???ç????? ????????? ????? < 1 ⇒ İşletmede kullanılan varlıkların yarıdan fazlasının Ö??????? ile finanse edildiğini gösterir.
Kısa Vadeli Yabancı Kaynak / Toplam Yabancı Kaynak Oranı
Borçlanma yoluyla sağlanan toplam yabancı kaynakların içerisindeki kısa vadeli yabancı kaynakların ağırlığını ortaya koymaktadır. Oran ile işletme borçlarının kısa ve uzun vade dağılımlarındaki ağırlığının sonucuna ulaşılabilir. Bu oranın 1’den küçük olması istenir.
Kısa Vadeli Yabancı Kaynak / Ö??????? Oranı
İşletme KVYK’ın ne kadarının öz sermaye tarafından karşılandığını gösterir. Bundan dolayı eğer oran çok yüksek çıkarsa öz sermaye içindeki uzun vadeli yabancı kaynakların oranının az olduğu sonucuna ulaşılabilir.
Sonuç itibariyle uzun vadeli borç sağlama olanağını azaltmaktadır. İşletmenin nakit döngüsünün kısa olduğunu belirterek işletme riskinin arttığını gösterebilmektedir.
Kısa Vadeli Yabancı Kaynak / Aktif Toplamı Oranı
Bu oran, işletme varlıklarının ne kadarını KVYK ile finanse edildiğini göstermektedir. Gelişmiş ülkelerde bu oranın 1/3’ü aşması riskli bir durumun olduğunu gösterebilmektedir.
C- Faaliyet Analizi Oranları
İşletmenin faaliyetleri sırasında kullanılan varlıklardan verimli bir şekilde yararlanılıp yararlanılmadığı hakkında bilgi verir ve varlıkların kullanım derecelerini gösterir. İşletme varlıklarının verimli kullanımını sağlayarak kârlılığı arttırıcı etkisi bulunmaktadır. Bunun yanında varlıkların nakde dönüşebilme süresini gösterir.
Alacak Dönüşüm Hızı
Bu oran, işletme alacaklarının tahsil edilebilme yeterliliğini ortaya koymaktadır.
Başka bir ifade ile işletmenin alacaklarını yılda kaç kere tahsil ettiğini gösterir.
Bilanço dönemindeki kredili satışların ticari alacaklar toplamına oranlanmasıyla hesaplanmaktadır. Ancak bankalar genellikle ticari alacakları net satışlara oranlayarak sonuca ulaşmaktadır. Oran ne kadar yüksekse firmanın alacaklarını etkin bir biçimde tahsil edebilmesi de o kadar yüksektir.
?????? ?ö?üşü? ???? = ??????? ????ş??? (/) ???��?? ?????????
Alacak Dönüşüm Hızının düşük çıkması demek, işletmenin alacaklarını tahsil etmekte zorlandığı anlamına gelmektedir. Bu da işletmenin alacak politikasını gözden geçirmesi gerektiğini göstermektedir.
Alacak Dönüşüm Süresi Bir işletmenin faaliyetlerinden doğan alacaklarını ne kadar sürede tahsil ettiğini gösterir. Oran da 365 ile çarpım olduğundan dolayı çıkan sonuç gün cinsinden değerlendirilir. Başka bir ifade ile bir yıldaki 365 gün sayısının alacak dönüşüm hızına oranlanmasıyla hesaplanmaktadır.
?????? ?ö?üşü? ?ü???? =?????? ????????? (/) ??????? ????ş??? × 365
Bu oran bir işletmede ne kadar düşük olursa, işletme alacak yönetiminde o kadar başarılı olarak değerlendirilir. Lakin sürenin uzaması sermaye verimliliğini azalttığı için alacakların tahsil edilememe riskini arttırır. Bu da işletmeyi mali açıdan güç duruma düşürebilir.
Stok Dönüşüm Hızı
İşletmenin stoklarının etkinliğini ortaya koyan bir orandır. Başka bir ifade ile işletmenin stoklarını yılda kaç kere tahsil ettiğini gösterir. Satışların maliyetinin, ortalama stok tutarına oranlanmasıyla hesaplanmaktadır. Ticari mallar stoku, dönem başı ve dönem sonu stokun ortalamasını alarak hesaplanmaktadır.
???? ?ö?üşü? ???? =??��???? ?????? ?????? ???????? (/) ?????? ?????? ?????
Oran ne kadar yüksek çıkarsa, işletmenin stoklarını o kadar verimli kullandığını göstermektedir. Başka bir sonuçla oranın yükselmesi çalışma sermayesi ihtiyacını azaltan bir durum olabilir.
Stok Dönüşüm Süresi
İşletmenin stoklarının ne kadar sürede dönüştüğünü ortaya koyan bir orandır.
Oran da Alacak Dönüşüm Süresi Oranı gibi 365 ile çarpım olduğundan dolayı çıkan sonuç gün cinsinden değerlendirilir. Başka bir ifade ile bir yıldaki 365 gün sayısının stok dönüşüm hızına oranlanmasıyla hesaplanmaktadır.
???? ?ö?üşü? ?ü???? =?????? ?????? ????? (-/ )??????? ?????? ?????? ???????? × 365
Bu oran bir işletmede ne kadar düşük olursa, işletmenin stok yönetiminde o kadar etkili ve başarılı olduğunu söyleyebiliriz.
Borç Ödeme Dönüşüm Hızı
Bir işletmenin Ticari Borçlarını ödeyebilme gücünü göstermektedir. Satılan Ticari Mallar Maliyeti (STMM)’nin Ortalama Ticari Borçlara oranlanmasıyla hesaplanmaktadır. Başka bir ifade ile Bilanço dönemindeki kredili alışların ticari borçlar toplamına oranlanmasıyla hesaplanmaktadır. İşletme borçlarının yılda kaç kere ödendiğini gösterir. Ancak bankalar genellikle bu oranı, ticari borçları net satışlara oranlayarak hesaplamaktadır.
???ç Ö???? ?ö?üşü? ???? =??????? ?????? ?????? ???????? (/)?????? ???ç???
Borç ödeme dönüşüm hızının düşük olması demek, işletmenin borçlarını vadeye yayarak ödediğini göstermektedir. Bu da işletmenin borç politikasının sağlam olduğunu ve likidite problemi yaşamayacağını göstermektedir. Oranın yükselmesi, işletmenin daha sık borç ödemesi gerektiğini ve dolayısıyla fazla çalışma sermayesine ihtiyaç duyduğunu göstermektedir.
Borç Ödeme Dönüşüm Süresi
İşletmenin borçlarını ne kadar sürede ödeyebildiğini ortaya koyan bir orandır.
Oran da 365 ile çarpım olduğundan dolayı çıkan sonuç gün cinsinden değerlendirilir.
Aşağıdaki formülden başka 365 gün sayısının ticari borç dönüşüm hızına oranlanmasıyla da hesaplanabilmektedir.
???ç Ö???? ?ö?üşü? ?ü???? = ?????? ???ç??? (/) ??????? ?????? ?????? ???????? × 365
Oranın yüksek çıkması işletmenin fazla çalışma sermayesine ihtiyaç duymayacak şekilde ödeme yapabileceğini göstermektedir.
Faaliyet Dönüşüm Süresi
Bu oran bir stokun işletmeye girdiği andan itibaren nakde çevrildiği ana kadar geçen süreyi ölçmektedir. Alacak Dönüşüm Süresi ile Stok Dönüşüm Süresinin toplamından oluşmaktadır. Faaliyet Döngü Süresi de denilmektedir.
???????? ?ö?üşü? ?ü???? = Alacak Dönüşüm Süresi + Stok Dönüşüm Süresi
Sonuç ne kadar düşükse işletmenin alacak ve stok yönetiminde o düzeyde başarılı olduğu düşünülmektedir.
Nakit Ticaret Süresi (Ticari Oran)
Finansmandaki temel konulardan birisi nakdi olabildiğince kısa vadede toplayıp, ödemelerin de olabildiğince uzun vadede yapılmasını sağlamaktır. İşletmenin faaliyetleri ile ilgili nakit harcamasından, harcamaların tahsiline kadar geçen dönemi ifade eder.
Başka bir ifade ile işletmenin malzemeler için yaptığı ödeme ile tahsilâtı arasında geçen süredir. Net Ticaret Süresi veya Nakit Devir Süresi olarak da adlandırılabilmektedir.
????? ??????? ?ü???? = Alacak Dönüşüm Süresi + Stok Dönüşüm Süresi- ???ç Ö???? ?ö?üşü? ?ü????
Çalışma sermayesi yönetiminde işletmenin kârlılık ve likidite durumunu açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Süre uzadıkça işletmenin likidite durumu kötüleşirken, kısaldıkça da likidite durumu iyiye gitmektedir.69
Net Çalışma Sermayesi Devir Hızı
Önceki bölümlerde Net Çalışma Sermayesinin Dönen Varlıklardan Kısa Vadeli
Yabancı Kaynakların çıkarılmasıyla hesaplandığını belirtmiştik. Net Çalışma Sermayesi Devir Hızı ise Net Satışların, Net Çalışma Sermayesine oranlanmasıyla hesaplanmaktadır. Bu oran Net Çalışma Sermayesinin ne kadar etkili olduğu sonucunu vermektedir.
??? Ç???ş?? ????????? ????? ???? = ??? ????ş??? (/)??? Ç???ş?? ?????????
Sonucu değerlendirirken firmanın önceki dönemlerde çıkan sonuçları ve sektördeki diğer firmalar ile karşılaştırılmasının yapılması gerekir. Oranın düşük olması işletmenin fazlaca çalışma sermayesine sahip olduğunu, ihtiyaçtan fazla hazır değerler bulundurduğunu, stok ve alacak dönüşüm hızlarının düşük olduğunu verebilmektedir.
Dönen Varlık Devir Hızı
İşletmenin dönen varlıklarını ne kadar verimli kullandığını gösteren bir orandır.
Başka bir ifadeyle Dönen varlıkların kaç katı kadar satış elde edildiğini gösterir. Net Satışların Dönen Varlıklara oranlanmasıyla hesaplanmaktadır.
?ö??? ?????? ????? ???? = ??? ????ş??? .(/) ?ö??? ?????????
Oranın yüksek çıkması dönen varlığın ne kadar verimli olduğunu göstermektedir.
Aktif Devir Hızı
İşletmenin varlıklarını ne ölçüde etkin kullandığını ortaya koyar. Net Satışların Toplam Aktiflere oranlanmasıyla hesaplanmaktadır.
????? ????? ???? = ??? ????ş??? (/)????? ???????
Bu oranın 2 olması özellikle imalat işletmeleri açısından yeterli görülebilmektedir. Oranın daha yüksek çıkması aktiflerin verimli bir şekilde kullanıldığını gösterirken düşük çıkması da işletmenin tam kapasite ile çalışamadığını gösterir.
D- Kârlılık Oranları
Kârlılık oranları sonuç itibariyle tek başına geçerli olmaz bunun yanında bu orana sahip olan aynı sektördeki diğer işletmeler, enflasyon ve ekonominin genel durumunu da birlikte değerlendirmek gerekir. Ayrıyeten işletmelerin elde ettikleri kârın yapılan yatırım ve satışlara göre yeterli olup olmadığını ve işletmenin faaliyetlerindeki verimliliğini ortaya koymaktadır.
Brüt Kâr Marjı
İşletmenin net satışlarının yüzde kaçı oranında brüt kâr elde edildiğini gösterir.
Başka bir ifadeyle brüt satış hâsılatı üzerinden elde edilen kâr oranını gösterir. Bu oran brüt satış kârının net satışlara bölünmesiyle hesaplanmaktadır. Bir mal ya da hizmetin üretimi ile satış kârlılığının karşılaştırılmasıdır. Dolayısıyla bu oran sayesinde üretim maliyetlerinin kontrolü ve fiyatlama politikasının etkinliği gösterilir. Satışların kârlılığının tespiti konusunda en önemli göstergelerden birisidir.
??ü? ?â? ????? =??ü? ????ş ?â?? (/) ??? ????ş???
Yüksek oran değerleri, işletmenin lehine yorumlanmakta ve brüt satış kârının faaliyet ve finansman giderleri dâhil bütün giderlerini karşıladıktan sonra işletme sahiplerine yeterli bir kâr sağlayabileceği konusunda bilgi vermektedir. Düşük oran değeri satışlardaki verimsizliği ortaya koymaktadır.
Net Kâr Marjı
Satılan her bir birimlik malın yüzde kaçının, vergiden sonraki net kâr olduğunu göstermektedir. İşletmenin net kârı; faiz ve vergiden önceki kâr-vergi-Faiz’dir. İşletmenin kuruluş amacı dışında kalan faaliyetlerinden doğan tüm faaliyet dışı gelir ve kâr unsurları ile faaliyet dışı gider ve zarar unsurlarından oluşmaktadır. İşletmenin fiyatlama, maliyet yapısı ve faaliyeti sonucundaki net üretim verimliliği hakkında bilgi vermesi açısından önemlidir.
??? ?â? ????? =??? ?â? (/) ??? ????ş???
İşletmenin 1TL’lik satışından kaynaklanan Net Kâr yüzdesini verebilmektedir.
Satışların kârlılığının yüksek olması işletme için olumlu yorumlanmaktadır. Oran, işletmenin çeşitli giderlerini karşıladıktan sonra firmaya kalan kârın yüzdesini göstermektedir. Bunun yeterli olup olmadığı konusunda ise işletmenin geçmiş yıllardaki oranlarıyla birlikte aynı sektör ve aynı nitelikteki diğer işletmelerin oranlarıyla karşılaştırılması gerekmektedir.
Aktif Kârlılığı Oranı
Net kârın toplam aktiflere bölünmesiyle oranlanır. İşletmedeki toplam yatırımların verimini göstermesi ve varlıkların etkili bir şekilde kullanıp kullanmadığı ile ilgili bilgi vermesi açısından önemlidir.
????? ?â?????ğ? ????? = ??? ?â? (/) ?????? ?????��??
Aktif kârlılık oranı, her bir liralık varlığın ortalama olarak ne kadar kâr sağladığını göstermektedir. Oranın yüksek çıkması işletmeler için olumlu yorumlanmaktadır.
Öz kaynak Kârlılığı Oranı
İşletmede elde edilen kârın, öz sermayenin yüzde kaçını oluşturduğunu ortaya koyması bakımından önemlidir. İşletme ortakları tarafından sağlanan verimlilik durumunu belirtmektedir. Bu oran yatırılan sermayenin kârlılık durumunu verdiğinden dolayı işletme sahipleri açısından çok önemlidir.
Ö??????? ?â?????ğ? =??? ?â? (/) Ö??????????
İşletmenin 1TL’lik öz sermayesinin yüzde kaç gelir sağladığı hakkında bilgi verir.
Oranın yüksek çıkması olumlu değerlendirilirken düşük çıkması ise olumsuz değerlendirilir. Oran sonucunda öz sermayenin azaltılması ile sonuç arttırılabilir.
YMM/BD HASAN SANCAK
Kaynakça
Cavit AKÇA
İstanbul Gelişim Üniversitesi
Marmara Üniversitesi
