İhtiyati haciz müessesesi kamu alacağını korumak amacıyla 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanunun 13. maddesinde düzenlenmiştir.

İhtiyatı haciz, henüz tahakkuk etmemiş olan borçlarla ilgili olarak ihtiyatı tahakkuka bağlı olarak uygulanabilir. Sonucunda herhangi bir kamu alacağının doğabileceği bir vergi incelemesine başlanmış olduğu takdirde, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca yapılan ilk hesaplara göre belirlenen miktar üzerinden ihtiyati haciz yapılabilir.

Aslında, mükellefin kaçtığı, kaçma ihtimalinin olduğu, hileli yollara sapma olasılığı görüldüğü, talep edildiği halde mal beyanında bulunmadığı, inceleme altındaki işlemlerle ilgili mallarını elden çıkarması halinde ihtiyati haciz uygulamasına gidilmesi gerekir. Ancak, yukarıda ihtiyati tahakkuk bölümünde belirttiğimiz ifade zaafı nedeniyle, tüm ihtiyati tahakkuk yapılmış mükellefler için uygulanabilir hale gelmiştir.

Uygulamada, ihtiyati haciz konusu kamu alacakları teminatsız alacaklar gibi takip edilmektedir. Yani, ödeme vadesi geldiği halde, ödeme yapılmazsa, ödeme emri çıkarılmakta, ödeme emrine rağmen de ödeme yapılmazsa 7 günlük dava açma süresinin dolmasıyla ihtiyati haciz kesin hacze çevrilir.

İhtiyati tahakkuk ve ihtiyati haciz uygulamasına konu olan kamu alacaklarının toplamı 25 milyar lirayı geçtiği takdirde mükellefe yurtdışına çıkış yasağı getirilebilir.

İhtiyati haciz aşağıdaki hallerden herhangi birinin mevcudiyeti takdirinde hiçbir müddetle mukayyet olmaksızın alacaklı amme idaresinin mahalli en büyük memurunun karariyle, haczin ne suretle yapılacağına dair olan hükümlere göre, derhal tatbik olunur:

1. 9 uncu madde gereğince teminat istenmesini mucip haller mevcut ise,

2. Borçlunun belli ikametgahı yoksa,

3. Borçlu kaçmışsa veya kaçması, mallarını kaçırması ve hileli yollara sapması ihtimalleri varsa,

4. Borçludan teminat gösterilmesi istendiği halde belli müddette teminat veya kefil göstermemiş yahut şahsi kefalet teklifi veya gösterdiği kefil kabul edilmemişse,

5. Mal bildirimine çağrılan borçlu belli müddet içinde mal bildiriminde bulunmamış veya noksan bildirimde bulunmuşsa,

6. Hüküm sadır olmuş bulunsun bulunmasın para cezasını müstelzim fiil dolayısiyle amme davası açılmış ise,

7. İptali istenen muamele ve tasarrufun mevzuunu teşkil eden mallar, bu mallar elden çıkarılmışsa elden çıkaranın diğer malları hakkında uygulanmak üzere, bu kanunun 27, 29, 30 uncu maddelerinin tatbikını icabettiren haller varsa.